نشانه های اختلالات روانی که نباید نادیده گرفت
اختلالات روانی مجموعهای از مشکلات ذهنی، احساسی یا رفتاری هستند که عملکرد فرد را در زندگی روزمره مختل میکنند. تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مؤثر است.

نشانه های اختلالات روانی که نباید نادیده گرفت
اختلالات روانی شرایطی هستند که بر افکار، احساسات و رفتار شما تأثیر میگذارند. بیش از ۲۰۰ نوع از این اختلالات وجود دارد، از جمله افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی. ممکن است دچار نوسانات خلقی، تغییرات اشتها، توهم یا از دست دادن علاقه شوید. درمانهایی مانند رواندرمانی و داروها میتوانند به مدیریت علائم کمک کنند.
اختلالات روانی چیست؟
انجمن روانپزشکی آمریکا، اختلال روانی را اینگونه توصیف میکند:
«اختلالات روانی، شرایطی است که با ایجاد تغییرات و اختلالات در عملکرد شناختی، عاطفی و رفتاری فرد مشخص میشود. این اختلالات معمولاً با ناراحتی قابلتوجه و مشکلاتی در فعالیتهای اجتماعی، شغلی یا خانوادگی همراه هستند.»
به زبانی سادهتر، اختلال روانی مشکلی در فرآیندهای روانی یا رفتاری است که به شکل ناهنجاری در تفکر، احساسات یا رفتار بروز پیدا میکند. این اختلالات اغلب توانایی فرد را برای عملکرد مناسب در جنبههای مختلف زندگی مختل میکنند.
بر اساس پژوهشی در سال ۲۰۱۹، حدود ۹۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان با نوعی اختلال روانی زندگی میکردند که شایعترین آنها اختلالات اضطرابی و افسردگی بودند. در سال ۲۰۲۰، تعداد افراد مبتلا به این دو اختلال بهطور چشمگیری افزایش یافت که این افزایش به همهگیری بیماری کووید-۱۹ نسبت داده شد. این تحقیقات نشان داد که تنها در عرض یک سال، اختلالات اضطرابی ۲۶٪ و افسردگی ۲۸٪ در سطح جهانی رشد داشتهاند.
انواع اختلالات روانی
بیش از ۲۰۰ نوع اختلال سلامت روان وجود دارد. برخی از شایعترین انواع شامل موارد زیر هستند:
💠اختلالات اضطرابی مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، فوبیای اجتماعی و اختلالات اضطراب فراگیر
💠اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلال دوقطبی (افسردگی شیدایی)
💠اختلالات رشدی-عصبی مانند اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) و اوتیسم
💠اختلالات رفتاری مخل مانند اختلال نافرمانی مقابلهای و اختلال سلوک
💠اختلالات تغذیهای مانند بیاشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری
💠اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت مرزی، ضداجتماعی و خودشیفته
💠اختلالات روانپریشی مانند اسکیزوفرنی
💠اختلالات مصرف مواد، اعتیاد و اختلال مصرف الکل
علل و علائم اختلالات روانی
شرایط سلامت روان میتوانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند. این علائم بسته به نوع اختلال متفاوت هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:
🟣رفتارهایی که به نظر غیرعادی میآیند
🟣تغییرات در اشتها، میل جنسی یا عملکرد روزانه
🟣دشواری در تشخیص واقعیت (توهم یا هذیان)
🟣نگرانی، ترس یا افکار غیرمعمول بیش از حد
🟣احساس جدایی از خود یا دیگران
🟣حساسیت بیش از حد به نور، صدا یا بو
🟣از دست دادن علاقه به فعالیتهای معمول
🟣نوسانات خلقی یا احساسات اغراقآمیز
🟣مشکلات عملکرد در محل کار یا مدرسه یا چالشهای روابط
🟣خودآزاری یا افکار خودکشی
🟣مشکلات خواب
علل اختلالات روانی
عوامل متعددی ممکن است به ایجاد یک اختلال روانپزشکی کمک کنند. این عوامل میتوانند شامل موارد زیر باشند:
🧬ژنتیک: ممکن است ژنهایی را به ارث ببرید که خطر ابتلا به برخی شرایط سلامت روان را افزایش میدهند. با این حال، داشتن این ژنها تضمین نمیکند که به این اختلال مبتلا شوید.
🧬شیمی و عملکرد مغز: مغز شما از مواد شیمیایی به نام انتقالدهندههای عصبی برای کنترل خلقوخو و رفتار استفاده میکند. اختلال در عملکرد این مواد شیمیایی ممکن است به اختلالات روانی منجر شود.
🧬تجارب زندگی و محیط: تجارب استرسزا، بهویژه در اوایل زندگی، ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. همچنین عواملی مانند مصرف مواد، دسترسی به حمایت اجتماعی و شرایط پزشکی مزمن ممکن است نقشی ایفا کنند.
ریسک فاکتورهای بیماری روانی
هر کسی ممکن است به اختلال روانی مبتلا شود. خطر شما افزایش مییابد اگر:
🟡تجربه سوءاستفاده یا تروما داشتهاید
🟡استرس قابل توجهی مانند از دست دادن عزیزان تجربه کردهاید
🟡احساس انزوا یا تنهایی میکنید
🟡دچار آسیب مغزی تروماتیک شدهاید
🟡قبل از تولد در معرض ویروسها، مواد شیمیایی سمی یا موادی مانند الکل قرار گرفتهاید
🟡سابقه خانوادگی بیولوژیکی از این شرایط دارید
🟡تعادل شیمیایی در مغز شما به هم ریخته است
🟡به بیماری مزمن یا جدی (مانند درد یا سرطان) مبتلا هستید
🟡از مواد اعتیادآور استفاده میکنید
فهرستی از اختلالات روانی
اصطلاح «اختلال روانشناختی» گاهی برای اشاره به شرایطی که به عنوان اختلالات روانی شناخته میشوند، استفاده میشود. از دیدگاه روانشناسان و روانپزشکان، اختلالات روانی الگوهایی از علائم رفتاری یا روانی هستند که جنبههای مختلف زندگی فرد را تحت تأثیر قرار میدهند و باعث ایجاد پریشانی (دیسترس) در فرد مبتلا میشوند.
فهرست زیر، اگرچه شامل تمام اختلالات روانی نیست، اما برخی از مهمترین دستههای اختلالات توصیفشده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) را در بر میگیرد. آخرین نسخه این راهنما، DSM-5، در مه ۲۰۱۳ منتشر شده است. DSM یکی از پرکاربردترین سیستمهای طبقهبندی اختلالات روانی است که معیارهای تشخیصی استانداردی ارائه میدهد.
1. اختلالات تکوینی عصبی
اختلالات تکوینی عصبی معمولاً در دوران نوزادی، کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده میشوند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
کمتوانی ذهنی
این اختلال، که گاهی به عنوان اختلال تکوینی ذهنی شناخته میشود، پیشتر با عنوان عقبماندگی ذهنی نامیده میشد. این اختلال از قبل از ۱۸ سالگی آغاز میشود و با نقص در عملکردهای ذهنی و رفتارهای انطباقی مشخص میگردد.
محدودیتهای عملکرد ذهنی معمولاً با استفاده از آزمونهای ضریب هوشی (IQ) شناسایی میشوند، و ضریب هوشی کمتر از ۷۰ اغلب نشاندهنده وجود محدودیت است. رفتارهای انطباقی شامل مهارتهای عملی و روزمره مانند خودمراقبتی، تعاملات اجتماعی و مهارتهای زندگی است.
تأخیر کلی رشد
این تشخیص برای ناتوانیهای رشدی در کودکان زیر ۵ سال به کار میرود و شامل تأخیر در مهارتهای شناختی، اجتماعی، گفتاری، زبانی و حرکتی است.
این تشخیص معمولاً بهصورت موقت برای کودکان خردسالی استفاده میشود که هنوز برای انجام آزمونهای استاندارد IQ مناسب نیستند. هنگامی که کودکان به سنی برسند که بتوانند آزمون هوش استاندارد را انجام دهند، ممکن است کمتوانی ذهنی در آنها تشخیص داده شود.
اختلالات ارتباطی
این اختلالات بر توانایی عملکرد، درک یا تشخیص زبان و گفتار تأثیر میگذارند. بر اساس DSM-5، چهار نوع اختلال ارتباطی وجود دارد: اختلال زبان، اختلال صدای گفتار، اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان) و اختلال ارتباط اجتماعی (عملی).
اختلال طیف اوتیسم
این اختلال با نقصهای دائمی در تعاملات و ارتباطات اجتماعی در جنبههای مختلف زندگی و همچنین الگوهای رفتاری محدود و تکراری مشخص میشود. طبق DSM-5، علائم اختلال طیف اوتیسم باید در مراحل اولیه رشد ظاهر شوند و این علائم باید اختلال قابلتوجهی در عملکرد اجتماعی و شغلی ایجاد کنند. برای اطلاعات بیشتر، پیشنهاد میشود مطلب «همهچیز درباره اوتیسم» را مطالعه کنید.
اختلال بیشفعالی-کمبود توجه (ADHD)
این اختلال با بیشفعالی-تکانشگری یا کمبود توجه مداوم مشخص میشود که با انجام فعالیتها تداخل دارد و در موقعیتهای مختلف مانند خانه، محل کار، مدرسه یا محیطهای اجتماعی بروز مییابد. طبق DSM-5، برخی از این علائم باید پیش از ۱۲ سالگی ظاهر شوند و تأثیر منفی بر فعالیتهای اجتماعی، شغلی یا تحصیلی داشته باشند.

2. اختلال دوقطبی و اختلالات مرتبط
تشخیص اختلال دوقطبی بر اساس تغییرات در خلقوخو، فعالیت و سطح انرژی انجام میشود. این اختلال معمولاً شامل نوسانات احساسی بین حالتهای سرخوشی و دورههای افسردگی است. حالتهای سرخوشی ممکن است بهصورت شیدایی (مانیا) یا نیمهشیدایی (هیپومانیا) تشخیص داده شوند.
شیدایی
این حالت با دورههای مشخصی از سرخوشی، شادمانی، تحریکپذیری و افزایش فعالیت و انرژی مشخص میشود. گاهی این دورهها با احساس پریشانی، تحریکپذیری و اعتمادبهنفس بیشازحد همراه هستند. افراد در دوره شیدایی ممکن است به فعالیتهایی مانند قمار یا ولخرجی روی آورند که میتواند عواقب منفی بلندمدتی داشته باشد.
دورههای افسردگی
این دورهها با احساس افسردگی، بدخلقی و بیعلاقگی به فعالیتها شناخته میشوند و ممکن است شامل احساس گناه، خستگی یا عصبانیت باشند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در دورههای افسردگی ممکن است علاقه به فعالیتهایی که قبلاً لذتبخش بودند را از دست بدهند، مشکلات خواب داشته باشند یا حتی به خودکشی فکر کنند.
انواع افسردگی
دورههای شیدایی و افسردگی میتوانند برای فرد مبتلا و اطرافیانش، از جمله خانواده و دوستان، نگرانکننده باشند. خوشبختانه، درمانهای مؤثری مانند دارو و رواندرمانی میتوانند به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مدیریت علائم کمک کنند. در مقایسه با نسخه قبلی DSM، معیارهای DSM-5 برای دورههای شیدایی و نیمهشیدایی بر تغییرات در سطح انرژی و فعالیت، علاوه بر تغییرات خلقوخو، تأکید بیشتری دارند.
3. اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی با ترس، نگرانی و اضطراب بیشازحد و مداوم و اختلالات رفتاری مرتبط با آنها تشخیص داده میشوند. ترس، واکنش احساسی به یک تهدید واقعی یا خیالی است، در حالی که اضطراب، پیشبینی یک تهدید احتمالی در آینده است. انواع اختلالات اضطرابی عبارتاند از:
اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
این اختلال با نگرانی بیشازحد درباره رویدادهای روزمره مشخص میشود. اگرچه برخی استرسها و نگرانیها بخشی عادی از زندگی هستند، اما در GAD، نگرانیها بهقدری شدید هستند که سلامت و عملکرد فرد را مختل میکنند.
یک دنیای جدید از اطلاعات منتظر شماست! برای کشف بیشتر، روی لینک کارگاه آموزشی درمان اختلال اضطراب فراگیر کلیک کنید.
آگورافوبیا (ترس از مکانهای شلوغ)
این اختلال با ترس از حضور در مکانهای عمومی مشخص میشود. افراد مبتلا به آگورافوبیا اغلب از قرار گرفتن در موقعیتهایی که فرار از آنها دشوار است یا ممکن است منجر به حمله پانیک شود، میترسند. این ترس گاهی به حدی است که فرد نمیتواند از خانه خارج شود.
اختلال اضطراب اجتماعی
این اختلال نسبتاً شایع با ترس غیرمنطقی از قضاوت شدن یا مورد توجه قرار گرفتن همراه است. اضطراب ناشی از این اختلال میتواند تأثیر جدی بر زندگی فرد داشته باشد و حضور در مدرسه، محل کار یا محیطهای اجتماعی را دشوار کند.
فوبیاهای خاص
این اختلالات شامل ترس شدید از یک شیء یا موقعیت خاص هستند. شایعترین فوبیاها شامل ترس از عنکبوت، ارتفاع یا مارها هستند. چهار نوع اصلی فوبیاهای خاص عبارتاند از: حوادث طبیعی (مانند رعدوبرق، گردباد)، پزشکی (مانند اقدامات پزشکی یا تجهیزات دندانپزشکی)، حیوانات (مانند سگها، مارها، حشرات) و موقعیتی (مانند فضاهای کوچک، خانه خالی، رانندگی). افراد ممکن است هنگام مواجهه با موضوع فوبیک، علائمی مانند تهوع، لرزش، افزایش ضربان قلب یا ترس از مرگ را تجربه کنند.
اختلال هراس (پانیک)
این اختلال با حملات هراس ناگهانی و بدون دلیل مشخص شناخته میشود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب نگران بروز حملات بعدی هستند و ممکن است از موقعیتهایی که قبلاً در آنها حمله رخ داده یا احتمال وقوع آن وجود دارد، اجتناب کنند. این اجتناب میتواند اختلالات قابلتوجهی در زندگی روزمره ایجاد کند.
اختلال اضطراب جدایی
این اختلال شامل ترس یا اضطراب بیشازحد ناشی از جدایی از افراد موردعلاقه یا دلبسته است. این ترس معمولاً با جدایی کودکان از والدین مرتبط است، اما میتواند در کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز رخ دهد. تشخیص این اختلال زمانی مطرح میشود که شدت علائم باعث اختلال در فعالیتهای روزمره شود. افراد مبتلا ممکن است برای ماندن کنار فرد موردعلاقه، از رفتن به مدرسه، کار یا حتی ازدواج اجتناب کنند.
بر اساس نظرسنجی منتشرشده در آرشیو روانپزشکی عمومی، حدود ۱۸ درصد از بزرگسالان آمریکایی از حداقل یک اختلال اضطرابی رنج میبرند.
4. اختلالات مرتبط با استرس
اختلالات مرتبط با استرس و تروما شامل مواجهه با یک رویداد استرسزا یا آسیبزا هستند. این دسته از اختلالات عبارتاند از:
اختلال استرس حاد
اختلال استرس حاد با اضطراب شدید تا یک ماه پس از قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیبزا بروز مییابد. فجایع طبیعی، جنگ، تصادفات یا شاهد مرگ بودن از جمله نمونههای این رویدادهای آسیبزا هستند.
استرس
در نتیجه این اختلال، فرد ممکن است علائم گسستگی مانند احساس تغییر در واقعیت، ناتوانی در یادآوری جنبههای مهم رویداد یا فلاشبکهای واضح (تجربه مجدد رویداد گویی در حال رخ دادن است) را تجربه کند. سایر علائم شامل کاهش حساسیت عاطفی، یادآوری خاطرات دردناک و مشکل در تجربه احساسات مثبت است.
اختلالات سازگاری
اختلالات سازگاری ممکن است در پاسخ به تغییرات ناگهانی مانند طلاق، از دست دادن شغل، پایان یک رابطه نزدیک، تغییر مکان یا برخی آسیبها و ناکامیها رخ دهند. این اختلال روانشناختی میتواند در کودکان و بزرگسالان دیده شود و با علائمی مانند اضطراب، تحریکپذیری، افسردگی، نگرانی، ناامیدی و احساس انزوا همراه است.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
PTSD ممکن است پس از مواجهه با مرگ واقعی یا تهدیدآمیز، آسیب جدی یا خشونت جنسی ایجاد شود. علائم PTSD شامل تجربه مجدد رویدادها (عود)، اجتناب از محرکهایی که یادآور رویداد هستند، احساس خطر قریبالوقوع و افکار منفی است. کابوسها، فلاشبکها، عصبانیت شدید، مشکل در تمرکز، واکنشهای تکانشی شدید و ناتوانی در یادآوری جنبههای رویداد از جمله علائم احتمالی این اختلال هستند.
اختلال دلبستگی واکنشی
این اختلال ممکن است در نتیجه عدم تشکیل روابط سالم و دلبستگیهای عاطفی بین کودکان و مراقبان اصلی در سالهای اولیه کودکی ایجاد شود. علائم آن شامل دوری از مراقبان بزرگسال و اختلالات اجتماعی و عاطفی ناشی از الگوهای نادرست مراقبت یا بیتوجهی است.
5. اختلالات گسستگی
اختلالات گسستگی شامل وقفه یا گسست در جنبههای آگاهی مانند هویت و حافظه هستند.
آمنزیای گسسته (فراموشی تجزیهای)
این اختلال شامل از دست دادن موقت حافظه به دلیل گسستگی است. این فراموشی، که ممکن است برای مدت کوتاهی یا سالها ادامه یابد، اغلب نتیجه یک آسیب روانی است. فراموشی تجزیهای فراتر از فراموشی معمولی است؛ افراد مبتلا ممکن است برخی جزئیات رویدادها را به یاد آورند، اما برای مدت مشخصی قادر به یادآوری جزئیات دیگر نباشند.
اختلال هویت تجزیهای
این اختلال، که قبلاً به عنوان اختلال شخصیت چندگانه شناخته میشد، شامل وجود دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز است که هر یک روش خاص خود را برای تعامل با محیط دارند. افراد مبتلا به این اختلال تغییراتی در رفتار، حافظه، ادراک، پاسخهای عاطفی و آگاهی تجربه میکنند.
اختلال شخصزدایی – واقعیتزدایی
این اختلال با تجربه حس جدایی از بدن (شخصزدایی) یا احساس گسست از واقعیت (واقعیتزدایی) مشخص میشود. افراد مبتلا اغلب احساس غیرواقعی بودن یا قطع ارتباط غیرارادی با خاطرات، احساسات و آگاهی خود دارند.
6. اختلالات روانتنی
این اختلالات، که قبلاً به عنوان اختلالات سوماتوفرم شناخته میشدند، اکنون به عنوان اختلالات علائم جسمانی و مرتبط شناخته میشوند. این گروه شامل اختلالات روانشناختی با علائم جسمانی واضحی است که ممکن است توضیح پزشکی مشخصی نداشته باشند. برخلاف رویکردهای قبلی که بر نبود توضیح پزشکی برای علائم جسمانی تمرکز داشتند، تشخیص کنونی بر افکار، احساسات و رفتارهای غیرطبیعی مرتبط با این علائم تأکید دارد.
اختلال علائم جسمانی
این اختلال با درگیری ذهنی بیشازحد با علائم جسمانی مشخص میشود که انجام فعالیتهای روزمره را دشوار میکند. این درگیری ذهنی باعث پریشانی عاطفی و مشکلات در مقابله با زندگی روزمره میشود. نکته مهم این است که علائم جسمانی لزوماً نشاندهنده تشدید درد یا خستگی نیستند، اما بهاندازهای واقعی به نظر نمیرسند که زندگی فرد را مختل کنند.
اختلال اضطراب بیماری
این اختلال با نگرانی بیشازحد درباره ابتلا به یک بیماری پزشکی تشخیصنشده مشخص میشود. افراد مبتلا نگرانی شدیدی درباره عملکرد بدن خود دارند و معتقدند به بیماری جدی مبتلا هستند یا خواهند شد، حتی اگر نتایج آزمایشهای پزشکی منفی باشد. این درگیری ذهنی باعث اضطراب و پریشانی قابلتوجه شده و اغلب با انجام آزمایشهای پزشکی مکرر یا اجتناب از موقعیتهای مرتبط با خطر برای سلامتی همراه است.
اختلال تبدیلی
این اختلال شامل علائم حرکتی یا حسی بدون توضیح عصبی یا پزشکی مناسب است. در بسیاری از موارد، این اختلال پس از یک آسیب جسمانی واقعی یا رویداد استرسزا رخ میدهد که به واکنشهای روانی و عاطفی منجر میشود.
اختلال ساختگی
این اختلال، که قبلاً دستهبندی جداگانهای داشت، اکنون در گروه علائم جسمانی و مرتبط در DSM-5 قرار میگیرد. اختلال ساختگی زمانی رخ میدهد که فرد بهطور عمدی علائم بیماری را تقلید، اغراق یا ایجاد میکند. سندرم مونشهاوزن، که در آن افراد برای جلب توجه خود را بیمار نشان میدهند، یکی از اشکال شدید این اختلال است.
7. اختلالات تغذیهای
اختلالات تغذیهای با نگرانیهای وسواسی درباره وزن و الگوهای تغذیهای مخرب مشخص میشوند که بر سلامت جسمی و روانی تأثیر منفی میگذارند. این اختلالات، که قبلاً برای تشخیص در دوران نوزادی و کودکی استفاده میشدند، اکنون در دسته اختلالات تغذیهای DSM-5 قرار دارند و شامل موارد زیر هستند:
بیاشتهایی عصبی
این اختلال با محدودیت شدید مصرف غذا مشخص میشود که به کاهش وزن قابلتوجه و وزن بسیار پایین بدن منجر میشود. افراد مبتلا به این اختلال ترس شدیدی از افزایش وزن دارند و تصور نادرستی از ظاهر و رفتار خود دارند.
پراشتهایی عصبی
این اختلال شامل دورههای پرخوری و سپس اقدامات جبرانی شدید مانند استفراغ عمدی، سوءمصرف ملین یا داروهای ادرارآور و ورزش بیشازحد است.
اختلال نشخوار
این اختلال با بالا آوردن غذای جویدهشده یا بلعیدهشده برای بیرون ریختن یا بلع مجدد آن مشخص میشود. این اختلال بیشتر در کودکان یا افراد با تأخیر رشدی یا کمتوانی ذهنی دیده میشود. مشکلات ناشی از این رفتار شامل پوسیدگی دندان، زخم مری و سوءتغذیه است.
اختلال پایکا (Pica)
این اختلال شامل مصرف مواد غیرغذایی مانند خاک، رنگ یا صابون است و عمدتاً کودکان و افراد با ناتوانیهای رشدی را تحت تأثیر قرار میدهد.
اختلال پرخوری افراطی
این اختلال، که اولینبار در DSM-5 معرفی شد، شامل دورههای پرخوری است که در آن فرد مقدار زیادی غذا را در مدت کوتاه مصرف میکند و احساس میکند کنترلی بر خوردن ندارد. این رفتار ممکن است با احساساتی مانند شادی، اضطراب، خستگی یا رویدادهای استرسزا تحریک شود.
8. اختلالات خواب
اختلالات خواب شامل وقفههایی در الگوهای خواب هستند که باعث پریشانی و تأثیر بر عملکرد روزانه میشوند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
نارکولپسی (حمله خواب)
نارکولپسی شرایطی است که در آن افراد نیاز غیرقابلکنترلی به خواب دارند و ممکن است با از دست دادن ناگهانی توان عضلانی مواجه شوند.
اختلال بیخوابی
این اختلال شامل ناتوانی در خواب کافی است. اگرچه مشکلات خواب در همه افراد تا حدی شایع است، بیخوابی زمانی بهعنوان اختلال شناخته میشود که با پریشانی یا اختلال قابلتوجه در طول زمان همراه باشد.
اختلال پرخوابی
این اختلال با خوابآلودگی بیشازحد، حتی با وجود خواب کافی، مشخص میشود. افراد مبتلا ممکن است در زمانهای نامناسب مانند محل کار یا مدرسه به خواب بروند.
اختلالات خواب مرتبط با تنفس
این اختلالات شامل ناهنجاریهای تنفسی مانند آپنه خواب هستند که میتوانند در طول خواب رخ دهند. این مشکلات تنفسی ممکن است باعث وقفههای کوتاه در خواب شده و به بیخوابی یا خوابآلودگی روزانه منجر شوند.
پاراسومنیا
پاراسومنیا شامل رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب مانند راه رفتن در خواب، ترس از خواب، صحبت کردن در خواب و خوردن در خواب است.
سندرم پاهای بیقرار
این وضعیت عصبی با احساسات ناخوشایند در پاها و تمایل غیرقابلکنترل برای حرکت دادن آنها بهمنظور تسکین این احساسات مشخص میشود. این احساسات، مانند تیر کشیدن، مورمور یا سوزش، میتوانند با خواب تداخل کنند.
اختلالات خواب ناشی از سایر اختلالات روانی یا شرایط پزشکی عمومی از DSM-5 حذف شدهاند. همچنین، DSM-5 تأکید بیشتری بر شرایط همزمان اختلالات خواب و سایر اختلالات پزشکی و روانی دارد. به گفته انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، این تغییر بر نیاز به توجه بالینی مستقل به اختلالات خواب، علاوه بر هرگونه اختلال پزشکی یا روانی موجود، و تأثیرات دوطرفه بین این اختلالات تأکید میکند.
9. اختلالات ایذایی و کنترل تکانه
اختلالات ایذایی و کنترل تکانه با ناتوانی در مدیریت احساسات و رفتارها مشخص میشوند که ممکن است به خود یا دیگران آسیب برساند. این مشکلات در کنترل عاطفی و رفتاری اغلب با اقداماتی همراه هستند که حقوق دیگران را نقض میکنند، مانند تخریب اموال یا تجاوز فیزیکی، یا با هنجارهای اجتماعی، قانونی و دولتی در تضادند.
کلپتومانیا (جنون دزدی)
کلپتومانیا به ناتوانی در کنترل تمایل به دزدی اشاره دارد. افراد مبتلا اغلب اشیایی را میدزدند که به آنها نیازی ندارند یا ارزش مادی قابلتوجهی ندارند. این افراد پیش از دزدی با تنش فزایندهای مواجه میشوند و پس از آن احساس رهایی یا رضایت میکنند.
پایرومانیا (جنون آتشافروزی)
پایرومانیا با شیفتگی به آتش و اقدام به آتشافروزی عمدی مشخص میشود که خود یا دیگران را به خطر میاندازد. افراد مبتلا به این اختلال بیش از یکبار آتشسوزی راهاندازی میکنند و پیش از آن با تنش و تحریک عاطفی روبهرو میشوند.
اختلال انفجاری متناوب
این اختلال با طغیانهای ناگهانی خشم و خشونت که تناسبی با موقعیت ندارد، شناخته میشود. افراد مبتلا ممکن است در واکنش به ناکامیها یا ناراحتیهای روزمره دچار انفجارهای خشم شوند.
اختلال سلوک
اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال تشخیص داده میشود که بهطور مکرر هنجارهای اجتماعی و حقوق دیگران را نقض میکنند. این افراد ممکن است نسبت به دیگران یا حیوانات پرخاشگری کنند، اموال را تخریب کنند، دزدی کنند، دیگران را فریب دهند یا قوانین را زیر پا بگذارند. این رفتارها باعث مشکلات قابلتوجهی در عملکرد تحصیلی، شغلی یا اجتماعی میشود.
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه
این اختلال پیش از ۱۸ سالگی بروز مییابد و با رفتارهای مبارزهطلبانه، تحریکپذیری، عصبانیت، پرخاشگری و کینهجویی مشخص است. در حالی که همه کودکان گاهی رفتارهای ناپسند دارند، کودکان مبتلا به این اختلال تقریباً همیشه از انجام درخواستهای بزرگسالان سر باز میزنند و رفتارهایی را انجام میدهند که بهطور عمدی دیگران را آزار میدهد.
10. اختلالات افسردگی
اختلالات افسردگی گروهی از اختلالات خلقی هستند که با احساس غم، پوچی یا تحریکپذیری همراه با علائم جسمی و شناختی مشخص میشوند. این اختلالات از نظر مدت، زمانبندی یا علل احتمالی با یکدیگر تفاوت دارند.
اختلال بینظمی خلقی اخلالگر
این اختلال در کودکان دیده میشود و با تحریکپذیری شدید و طغیانهای مکرر و شدید خشم مشخص است.
اختلال افسردگی عمده (ماژور)
این اختلال با کاهش علاقه به فعالیتها و حالت افسردگی همراه است که عملکرد فرد را بهطور قابلتوجهی مختل میکند.
اختلال افسردگی مداوم (دیستایمیا _ PDD)
این نوع افسردگی مزمن با علائم خفیفتر اما طولانیتر مشخص میشود. تشخیص این اختلال نیازمند وجود احساس افسردگی در بیشتر روزها به مدت حداقل دو سال است.
سایر اختلالات افسردگی یا اختلال افسردگی نامشخص
این تشخیص برای مواردی به کار میرود که علائم با معیارهای سایر اختلالات افسردگی مطابقت ندارند، اما همچنان باعث مشکلات در زندگی و عملکرد فرد میشوند.
اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی
این اختلال نوعی سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است که با افسردگی، تحریکپذیری و اضطراب قابلتوجهی که یک یا دو هفته پیش از قاعدگی شروع میشود، مشخص است. علائم معمولاً چند روز پس از آغاز قاعدگی فروکش میکنند.
اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو
این حالت زمانی رخ میدهد که فرد هنگام مصرف الکل یا مواد دیگر یا در زمان ترک آنها، علائم افسردگی را تجربه کند.
اختلال افسردگی ناشی از سایر شرایط پزشکی
این اختلال زمانی تشخیص داده میشود که علائم افسردگی احتمالاً ناشی از یک بیماری پزشکی مانند دیابت، سکته مغزی، بیماری پارکینسون، بیماریهای خودایمنی، درد مزمن، سرطان، عفونتها یا HIV/AIDS باشد.
اختلالات افسردگی با احساس غم، بیحوصلگی و شدت کافی برای تأثیر بر عملکرد فرد مشخص میشوند. علائم شایع شامل کاهش علاقه و انگیزه، بیعلاقگی به فعالیتهای لذتبخش قبلی، اختلال در خواب و تمرکز ضعیف است. معیارهای تشخیصی برای هر اختلال متفاوت است. برای اختلال افسردگی عمده، فرد باید در یک دوره دوهفتهای حداقل پنج علامت زیر را تجربه کند که یکی از آنها باید خلق افسرده یا بیعلاقگی به فعالیتهای لذتبخش باشد:
🔶خلق افسرده در بیشتر یا تمام روزها
🔶کاهش علاقه یا بیعلاقگی به فعالیتهای لذتبخش قبلی
🔶کاهش یا افزایش قابلتوجه وزن یا اشتها
🔶اختلالات خواب (بیخوابی یا پرخوابی)
🔶کاهش فعالیت بدنی یا بیقراری
🔶خستگی یا کمبود انرژی در بیشتر روزها
🔶احساس گناه یا بیارزشی
🔶مشکل در تمرکز یا تفکر
🔶افکار مرتبط با مرگ یا خودکشی
🔶درمان اختلالات افسردگی معمولاً شامل ترکیبی از رواندرمانی و دارودرمانی است
11. اختلالات مرتبط با مصرف مواد
این اختلالات شامل مصرف و سوءمصرف موادی مانند کوکائین، متامفتامین، تریاک و الکل هستند و ممکن است به مشکلاتی مانند مسمومیت، ترک، جنون، اضطراب یا هذیان منجر شوند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
◼اختلالات ناشی از الکل: شامل مصرف بیشازحد الکل، که شایعترین ماده مصرفی در ایالات متحده است.
◼اختلالات ناشی از حشیش: با علائمی مانند مصرف بیشازحد، ناتوانی در قطع مصرف و ادامه مصرف علیرغم عوارض منفی مشخص میشود.
◼اختلالات مصرف استنشاقی: شامل استنشاق موادی مانند رنگ یا حلالها، با ولع به ماده و دشواری در کنترل یا توقف مصرف.
◼اختلال مصرف مواد محرک: شامل استفاده از موادی مانند متامفتامین، آمفتامین یا کوکائین.
◼اختلال مصرف دخانیات: با مصرف بیشازحد، دشواری در ترک و عوارض اجتماعی ناشی از مصرف مشخص است.
اختلال قمار
طبق DSM-5، اختلال قمار در این دسته قرار میگیرد. به گفته انجمن روانپزشکی آمریکا، این طبقهبندی به دلیل شواهد فزایندهای است که نشان میدهد رفتارهایی مانند قمار میتوانند سیستم پاداش مغز را مشابه مواد مخدر فعال کنند و علائم آن شبیه به اختلالات مصرف مواد است.
12. اختلالات عصبشناختی
اختلالات عصبشناختی با نقص در عملکرد شناختی مشخص میشوند و افرادی که از بدو تولد یا اوایل زندگی دچار نقص شناختی بودهاند را شامل نمیشوند. انواع این اختلالات عبارتاند از:
دلیریوم (روانآشفتگی)
دلیریوم، یا حالت پریشی حاد، در مدت کوتاهی (معمولاً چند ساعت یا چند روز) بروز مییابد و با اختلال در توجه و آگاهی مشخص است.
اختلالات عصبشناختی ماژور و مینور
این اختلالات با کاهش اکتسابی در زمینههایی مانند حافظه، توجه، زبان، یادگیری و ادراک مشخص میشوند. این مشکلات ممکن است ناشی از بیماریهایی مانند آلزایمر، عفونت HIV، بیماری پارکینسون، مصرف مواد، بیماریهای عروقی یا سایر علل باشند.
13. اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که تفکر، احساسات و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار میدهد و حدود یک درصد از جمعیت ایالات متحده را درگیر میکند. تشخیص اسکیزوفرنی بر اساس DSM-5 نیازمند وجود حداقل دو علامت به مدت حداقل یک ماه است که یکی از آنها باید شامل موارد زیر باشد:
- هذیان: باورهای غیرواقعی
- توهم: دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند
- گفتار آشفته: گفتاری که از قواعد زبانی پیروی نمیکند و ممکن است نامفهوم باشد
- رفتار کاملاً نامنظم یا جنونآمیز: تفکر آشوبناک یا حرکات عجیب
- علائم منفی: ناتوانی در شروع برنامهها، صحبت کردن، ابراز احساسات یا لذت بردن
تشخیص این اختلال نیازمند اختلال قابلتوجه در عملکرد اجتماعی یا شغلی به مدت حداقل ۶ ماه است. اسکیزوفرنی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ بروز مییابد و در مردان زودتر از زنان ظاهر میشود. علائم اولیه ممکن است شامل کاهش انگیزه، مشکلات در ارتباط و عملکرد ضعیف تحصیلی باشد.
عوامل ژنتیکی، شیمی مغز، عوامل محیطی و مصرف مواد میتوانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. اگرچه درمانی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، درمانهایی مانند داروهای ضد روانپریشی، رواندرمانی، خودمدیریتی، آموزش و پشتیبانی اجتماعی میتوانند علائم را کنترل کنند.
15. اختلالات وسواس-جبری
این دسته شامل اختلالاتی است که با وسواسها و اجبارها یا رفتارهای مرتبط مشخص میشوند، از جمله:
🔹اختلال وسواسی-جبری (OCD)
🔹اختلال خودزشتانگاری
اختلال احتکار
🔹تریکوتیلومانیا (کندن مو)
🔹اختلال کندن پوست
🔹اختلال وسواسی-جبری ناشی از مواد/دارو
🔹اختلال وسواسی-جبری ناشی از سایر شرایط پزشکی
برای تشخیص OCD، فرد باید وسواس، اجبار یا هر دو را تجربه کند:
🔹وسواس: افکار، تکانهها یا تصاویر ذهنی مکرر و مداوم که باعث اضطراب یا پریشانی میشوند.
🔹اجبار: رفتارهای تکراری یا بیشازحد که فرد احساس میکند باید برای کاهش اضطراب یا جلوگیری از نتایج منفی انجام دهد.
تشخیص OCD نیازمند آن است که این وسواسها یا اجبارها زمانبر باشند (حداقل یک ساعت در روز)، باعث پریشانی یا اختلال عملکرد شوند و به سایر شرایط پزشکی یا مصرف مواد نسبت داده نشوند. درمان OCD معمولاً شامل ترکیبی از رواندرمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری یا مواجهه و پیشگیری از پاسخ) و داروهای ضدافسردگی مانند کلومیپرامین یا فلوکستین است.
15. اختلالات شخصیتی
اختلالات شخصیتی با الگوهای پایدار افکار، احساسات و رفتارهای ناسالم مشخص میشوند که میتوانند به اختلال جدی در روابط و سایر جنبههای زندگی منجر شوند.
🔻اختلال شخصیت ضداجتماعی: این اختلال با بیتوجهی مداوم به قوانین، هنجارهای اجتماعی و حقوق دیگران مشخص است. افراد مبتلا معمولاً از کودکی علائم را نشان میدهند، در همدلی با دیگران مشکل دارند و از رفتارهای مخرب خود پشیمان نمیشوند.
🔻اختلال شخصیت اجتنابی: این اختلال با مهار اجتماعی شدید و حساسیت به طرد شدن مشخص است که باعث مشکلات اساسی در زندگی روزمره میشود.
🔻اختلال شخصیت مرزی: این اختلال با بیثباتی عاطفی، روابط بینفردی ناپایدار، ناپایداری هویت و رفتارهای تکانشی همراه است.
🔻اختلال شخصیت وابسته: این اختلال با ترس مزمن از جدایی و نیاز بیشازحد به مراقبت مشخص است. افراد مبتلا اغلب رفتارهایی برای جلب حمایت دیگران نشان میدهند.
🔻اختلال شخصیت نمایشی: این اختلال با عواطف شدید و رفتارهای جلبتوجهکننده مشخص است. افراد مبتلا در موقعیتهایی که در مرکز توجه نیستند، احساس ناراحتی میکنند و ممکن است رفتارهای نامناسب اجتماعی برای جلب توجه نشان دهند.
🔻اختلال شخصیت خودشیفته: این اختلال با خودبزرگپنداری، خودخواهی و کمبود همدلی مشخص است. افراد مبتلا بیش از دیگران به خود اهمیت میدهند.
🔻اختلال شخصیت وسواسی-جبری: این اختلال با مشغولیت فکری به نظم، کمالگرایی، انعطافناپذیری و کنترل ذهنی و بینفردی مشخص است و از OCD متمایز است.
🔻اختلال شخصیت پارانوئید: این اختلال با بیاعتمادی مداوم به دیگران، حتی بدون شواهد منطقی، مشخص است. افراد مبتلا نسبت به نیات دیگران بدبین هستند.
🔻اختلال شخصیت اسکیزوئید: این اختلال با دوری از روابط اجتماعی و تمایل به زندگی درونی مشخص است. افراد مبتلا معمولاً بیتفاوت به روابط هستند و سرد و بیروح به نظر میرسند.
🔻اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: این اختلال با رفتار، گفتار، ظاهر و تفکر غیرعادی مشخص است. افراد مبتلا ممکن است عقاید عجیب یا “تفکر سحرآمیز” داشته باشند و در برقراری ارتباط دچار مشکل شوند.
پیشگیری از اختلالات روانی
هیچ روش تضمینشدهای برای جلوگیری کامل از بروز بیماریهای روانی وجود ندارد. با این حال، اگر به یک اختلال روانی مبتلا هستید، اقداماتی برای مدیریت استرس، تقویت انعطافپذیری و بالا بردن عزت نفس میتواند به کنترل علائم شما کمک کند. این گامها را دنبال کنید:
💢توجه به نشانههای هشداردهنده
💢با پزشک یا درمانگر خود همکاری کنید تا عوامل محرک علائم خود را شناسایی کنید
💢برنامهای مشخص داشته باشید تا بدانید در صورت بازگشت علائم چه اقداماتی انجام دهید
💢در صورت بروز هرگونه تغییر در علائم یا حال عمومی خود، با پزشک یا درمانگر تماس بگیرید
💢از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید در شناسایی نشانههای هشداردهنده به شما کمک کنند
💢مراقبتهای پزشکی منظم را جدی بگیرید
💢از معاینات دورهای غافل نشوید و در مراجعه به متخصصان کوتاهی نکنید، بهویژه اگر احساس ناخوشایندی دارید
ممکن است با یک مشکل جدید سلامتی مواجه شده باشید که نیاز به درمان دارد یا شاید عوارض جانبی داروها را تجربه میکنید. در زمان نیاز، کمک بخواهید. تأخیر در اقدام تا زمانی که علائم شدیدتر شوند، میتواند درمان بیماریهای روانی را دشوارتر کند
عوارض اختلالات روانی
اختلالات سلامت روان مانع از آن میشوند که احساس کنید خود واقعیتان هستید. این اختلالات ممکن است باعث شوند به فکر آسیب زدن به خود یا دیگران بیفتید. همچنین ممکن است افکار خودکشی داشته باشید.
چه کسی اختلالات روانی را تشخیص میدهد؟
اگر علائمی را تجربه میکنید، یک قدم خوب این است که با پزشک مراقبتهای اولیه صحبت کنید. آنها ممکن است شما را به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهند، بسته به نیازهای شما. در برخی موارد، یک مددکار اجتماعی میتواند کمک کند. پس از تشخیص، معمولاً یک درمانگر یا مشاور سلامت روان کسی است که در طول درمان به طور منظم با او ملاقات خواهید کرد. مسیرهای مختلفی برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر وجود دارد و ارائهدهندگان مختلف میتوانند به شما کمک کنند تا به آنجا برسید.
مدیریت و درمان اختلالات روانی
درمانهای اختلالات روانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- رواندرمانی: صحبت با یک متخصص سلامت روان میتواند به شما کمک کند تا افکار و رفتارهای خود را بهتر درک کنید و مدیریت کنید. این ممکن است به صورت فردی یا گروهی انجام شود.
- داروها: داروهای روانپزشکی مانند ضدافسردگیها، ضد روانپریشیها یا تثبیتکنندههای خلقوخو میتوانند به تعادل مواد شیمیایی مغز کمک کنند تا علائم را کاهش دهند.
- خدمات حمایتی: برنامههایی که آموزش، حمایت اجتماعی و هماهنگی مراقبت ارائه میدهند میتوانند به شما کمک کنند تا شرایط خود را مدیریت کنید و با تغییر نیازهایتان سازگار شوید.
- درمانهای جایگزین: یوگا، مدیتیشن یا طب سوزنی ممکن است بهعنوان مکمل برنامه درمانی منظم شما حمایت بیشتری ارائه دهند.
- تحریک مغزی: برای برخی اختلالات، درمانهای پیشرفتهای که فعالیت مغز را هدف قرار میدهند ممکن است زمانی که سایر درمانها مؤثر نباشند، کمک کنند. نمونهها شامل درمان الکتروشوک (ECT)، تحریک عصب واگ (VNS) و تحریک مغناطیسی ترانسکرانیال (TMS) هستند.
حرفهایی هست که باید شنیده شن، روانشناس مورد اعتمادتو تو کلینیک آنلاین روان هاب پیداش کن و وقت مشاورتو رزرو کن!
کلام آخر
در زندگی روزمره، توجه به تغییرات ناگهانی و رفتارهای غیرمعمول بسیار مهم است. ممکن است بدون آگاهی به اختلال روانی مبتلا شده باشید. بنابراین، هرگونه نشانه مشکوک را جدی بگیرید و در اولین فرصت با روانشناس مشورت کنید. اقدام زودهنگام میتواند هزینههای درمانی را کاهش دهد. روانشناسان و روانپزشکان معتقدند اختلالات روانی میتوانند زندگی روزمره، روابط، کار و تحصیل را مختل کنند.
با تشخیص و درمان مناسب، افراد میتوانند علائم را مدیریت کرده و راههای مؤثری برای مقابله پیدا کنند. بسیاری از مبتلایان به بیماریهای روانی با درمان مناسب میتوانند مانند افراد سالم زندگی کنند. توجه داشته باشید که این اختلالات ممکن است خطر سکته مغزی، دیابت نوع دوم و بیماریهای قلبی را افزایش دهند. اختلالات روانی مشکلاتی هستند که بر احساسات، تفکر و عملکرد اثر منفی میگذارند.
افسردگی، اضطراب، اوتیسم، بیشفعالی، اختلال دوقطبی، وسواس و اسکیزوفرنی از جمله این بیماریها هستند که ممکن است از عوامل ژنتیکی، تغییرات شیمیایی مغز، تجربیات کودکی یا فشارهای محیطی ناشی شوند. عوامل ژنتیکی، محیطی، اجتماعی و روانی در بروز این اختلالات نقش دارند. شناسایی و درمان بهموقع آنها اهمیت زیادی دارد. بهترین راه برای بهبود، مراجعه به متخصص و دریافت مشاوره است.
تشخیص زودهنگام، حمایت اجتماعی و درمان مناسب در بهبود علائم بسیار مؤثرند. اگر شما یا اطرافیانتان علائم اختلال روانی دارید، در اولین فرصت به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. بهیاد داشته باشید که عدم درمان بهموقع اختلالات روانی میتواند خطرناک باشد و درمان اولیه معمولاً سادهتر و مؤثرتر است.