سندرم استکهلم پدیده عجیب روان‌شناختی
سندرم استکهلم یک پدیده روان‌شناختی است که در آن قربانی به گروگان‌گیر یا آزارگر خود احساس همدلی و وابستگی عاطفی پیدا می‌کند.
سندرم استکهلم پدیده عجیب روان‌شناختی
سندروم استکهلم یا عشق بیمارگونه، یک حالت روانی پیچیده است که در آن فرد قربانی، به جای احساس نفرت نسبت به آزارگر، به او احساسات مثبت و همدردی نشان می‌دهد. این واکنش غیرمعمول به فشار و آزار، در شرایطی رخ می‌دهد که قربانی به جای فاصله گرفتن و رهایی، به‌صورت عاطفی به آزارگر وابسته می‌شود.
شاید در اطراف خود دیده باشید که برخی افراد، با وجود تجربه خشونت یا سوءاستفاده، به آزارگر خود احساس محبت و وابستگی پیدا می‌کنند. در ادامه، تمامی جنبه‌های سندروم استکهلم و روش‌های درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
سندروم استکهلم چیست؟
سندروم استکهلم یک پاسخ روانی است که معمولاً در موقعیت‌های گروگان‌گیری یا سوءاستفاده بروز می‌کند و گاهی به آن «عشق به گروگان‌گیر» نیز گفته می‌شود. افرادی که این سندروم را تجربه می‌کنند، در طول زمان نسبت به گروگان‌گیر یا آزارگر خود احساسات مثبتی پیدا می‌کنند. این پدیده اغلب در روابط ناسالم با تفاوت قدرت، مانند رابطه بین والدین و فرزندان یا در برخی گروه‌های فرقه‌ای، مشاهده می‌شود.
اگر به آزارگر یا فرد ناسالم وابسته شده‌اید، تنها نیستید، روانشناسان کلینیک آنلاین روان هاب آماده کمک به شما هستند
به لحاظ روان‌شناختی، سندروم استکهلم حالتی است که در آن قربانی، برخلاف منطق و شرایط تهدیدآمیز، به گروگان‌گیر خود احساس نزدیکی و وابستگی عاطفی پیدا می‌کند. این اصطلاح از حادثه‌ای در سال ۱۹۷۳ در شهر استکهلم سوئد گرفته شده است.
در آن رویداد، دو سارق بانک، چهار کارمند را به گروگان گرفتند. پس از آزادی گروگان‌ها، آن‌ها نه‌تنها از شهادت علیه سارقان خودداری کردند، بلکه حتی برای حمایت از آن‌ها اقدام به جمع‌آوری پول کردند. از آن زمان، روانشناسان این حالت را به‌عنوان سندروم استکهلم نام‌گذاری کردند، که در آن قربانیان با آزارگران خود پیوند عاطفی یا روانی برقرار می‌کنند.
تاریخچه سندروم استکهلم
سندروم استکهلم به حادثه‌ای واقعی در سال ۱۹۷۳ در استکهلم سوئد برمی‌گردد، جایی که این پدیده برای اولین بار شناسایی شد. در جریان یک سرقت بانکی، سارقان چند نفر را به مدت شش روز گروگان گرفتند. این گروگان‌گیری با ترس و اضطراب شدید همراه بود، اما پس از پایان ماجرا و دستگیری سارقان، گروگان‌ها از شهادت علیه آن‌ها خودداری کردند.
حتی یکی از گروگان‌ها بعدها با یکی از سارقان ازدواج کرد. این رفتار غیرمنتظره، که در آن قربانیان پس از تحمل آزار، به آزارگر خود احساس حمایت یا محبت نشان می‌دهند، به‌عنوان سندروم استکهلم در سطح جهانی شناخته شد.
نشانه‌ها و علائم سندروم استکهلم
☑️همدلی با آزارگر: قربانی به جای احساس انزجار، به آزارگر خود محبت و همدردی نشان می‌دهد و گاهی تصور می‌کند آزارگر قصد کمک یا نجات او را دارد.
☑️دفاع از آزارگر: قربانی ممکن است در برابر انتقادات یا اقدامات علیه آزارگر، از او حمایت کند و تصویری مثبت از او ارائه دهد.
☑️توجیه رفتار آزارگر: قربانی برای کاهش اضطراب و تهدید، رفتارها و تصمیمات آزارگر را توجیه یا تأیید می‌کند، حتی اگر غیرمنطقی باشد.
☑️انکار واقعیت سوءاستفاده: قربانی گاهی نمی‌تواند رفتار آسیب‌زننده آزارگر را بپذیرد و با کم‌اهمیت جلوه دادن آن، احساس امنیت موقتی پیدا می‌کند.
☑️نادیده گرفتن خطر: قربانی خطرات رفتار آزارگر را تشخیص نمی‌دهد و ممکن است شرایط را بهتر از واقعیت تصور کند.
☑️بی‌اعتمادی به دیگران: قربانی به افرادی که قصد کمک به او دارند، مانند خانواده یا نهادهای قانونی، بی‌اعتماد می‌شود و ممکن است در برابر کمک آن‌ها مقاومت کند.
☑️احساس گناه: قربانی ممکن است خود را مسئول شرایط بد خود بداند، که این احساس مانع پذیرش کمک دیگران می‌شود.
این نشانه‌ها معمولاً با مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و کاهش عزت نفس همراه هستند و نتیجه فشار روانی و سوءاستفاده طولانی‌مدت‌اند.
چقدر با خودت روراستی؟ این تست شخصیت شناسی نئو می‌تونه یه تلنگر باشه آماده‌ای؟
مثال‌های برای سندروم استکهلم
🔺سندروم استکهلم در خانواده: در روابط خانوادگی، ممکن است فردی بخواهد تصمیم مهمی برای بهبود زندگی خود بگیرد، اما به دلیل فشار یا مخالفت خانواده، از تصمیم خود صرف‌نظر کند. این رفتار نشان‌دهنده تأثیر وابستگی روانی و فشار عاطفی بر انتخاب‌های فردی است.
🔺سندروم استکهلم در روابط عاطفی: در روابط عاشقانه، ممکن است فردی با وجود مشاجرات مداوم یا رفتارهای آسیب‌زننده شریک خود، به دلیل وابستگی عاطفی قادر به جدایی نباشد. این وابستگی ناسالم می‌تواند به آسیب‌های روانی منجر شود.
🔺سندروم استکهلم در محیط کار: این پدیده در محیط‌های کاری به‌عنوان «سندروم استکهلم سازمانی» شناخته می‌شود. کارمندانی که سال‌ها در یک شرکت کار کرده و به آن وفادارند، ممکن است با وجود بدرفتاری کارفرما، مانند توهین، ساعات کاری طولانی یا محدودیت حقوق، در سازمان بمانند و این رفتارها را توجیه کنند.
علل بروز سندروم استکهلم
سندروم استکهلم اغلب به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی برای مقابله با تروما و آزار توصیف می‌شود. این واکنش در نتیجه فشارهای روانی و جسمی طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست، برخی متخصصان معتقدند که این سندروم یک استراتژی بقا در برابر تهدیدات است. عوامل زیر در بروز آن نقش دارند:
🔺ریشه‌های تکاملی: برخی روانشناسان معتقدند سندروم استکهلم یک رفتار آموخته‌شده از اجداد ماست. در گذشته، پیوند با اسیرکنندگان می‌توانست شانس بقا را افزایش دهد.
🔺فشار عاطفی: در موقعیت‌های پراسترس، اگر آزارگر به قربانی محبت نشان دهد، قربانی ممکن است به او دلسوزی کند یا او را مثبت ببیند، که این واکنش به کاهش اضطراب کمک می‌کند.
🔺عوامل فرهنگی و اجتماعی: فقدان تعاملات انسانی معنی‌دار یا وجود فرهنگ‌های متضاد در جامعه می‌تواند به بروز این سندروم کمک کند.
شیوع سندروم استکهلم چقدر است؟
سندروم استکهلم در زنان به دلیل عوامل فرهنگی و اجتماعی، مانند انتظارات سنتی برای تحمل و حفظ روابط، شایع‌تر است. این عوامل، همراه با فشارهای روانی، باعث می‌شود زنان گاهی به آزارگران خود وابسته شوند و رفتارهای آن‌ها را توجیه کنند.
افرادی که در معرض سندروم استکهلم هستند
این سندروم می‌تواند در گروه‌های مختلفی که در شرایط استرس‌زا یا تهدیدآمیز قرار دارند، مانند گروگان‌ها، قربانیان خشونت خانگی، یا افرادی در روابط کاری و عاطفی سمی، بروز کند. در این موقعیت‌ها، قربانیان به دلیل احساس بی‌قدرتی، به جای مقاومت، با آزارگر خود همدلی می‌کنند.
سندروم استکهلم سازمانی
در محیط‌های کاری با فرهنگ سمی یا مدیریت مستبدانه، کارمندان ممکن است به کارفرمایان خود وابستگی روانی پیدا کنند. این افراد رفتارهای ناعادلانه را توجیه می‌کنند و حتی از تصمیمات نادرست مدیران دفاع می‌کنند. برای پیشگیری از این سندروم، باید:
🔷در برابر شرایط ناعادلانه مقاومت کرد.
🔷با کارفرما درباره رفتارهای نادرست صحبت کرد.
🔷در صورت لزوم، برای حفظ سلامت روانی، استعفا داد.
سندروم استکهلم در روابط عاطفی
در روابط عاطفی سمی، فرد ممکن است به شریک کنترل‌کننده یا آسیب‌رسان خود وابسته شود و رفتارهای او را توجیه کند. این وابستگی می‌تواند ترک رابطه را دشوار کند، حتی اگر فرد از آسیب‌های آن آگاه باشد.
سندروم استکهلم در خانواده و کودکان
در روابط خانوادگی، به‌ویژه در کودکان، وابستگی به والد آزارگر به‌عنوان مکانیسم بقا شکل می‌گیرد. کودک به دلیل ناتوانی در فرار، به آزارگر خود وابسته می‌شود، که این وابستگی می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و باورهای نادرست منجر شود.
سندروم استکهلم در سیاست
در حوزه سیاسی، افراد تحت سرکوب ممکن است به جای مقابله، به نظام یا رهبران سرکوبگر وفاداری نشان دهند، مشابه واکنش قربانیان در گروگان‌گیری.
تشخیص و درمان سندروم استکهلم
هرچند سندروم استکهلم به‌طور رسمی در DSM-5 به‌عنوان اختلال شناخته نشده، علائم آن با اختلال استرس پس از سانحه همپوشانی دارد. روش‌های درمان شامل:
🔷آگاهی‌بخشی: آموزش به قربانیان درباره این سندروم و رفتارهای سوءاستفاده‌گرانه، اولین گام برای بهبودی است.
🔷روان‌درمانی: درمان‌هایی مانند CBT و DBT به تغییر الگوهای منفی تفکر و مدیریت احساسات کمک می‌کنند.
یک دنیای جدید از اطلاعات منتظرته! برای کشف بیشتر، روی لینک کارگاه آموزشی رفتار درمانی و تکنیک های رفتاری کلیک کن.
🔷حمایت اجتماعی: ارتباط با خانواده، دوستان یا گروه‌های حمایتی، احساس امنیت و پشتیبانی را تقویت می‌کند.
🔷تغییر محیط: تغییر شغل یا محیط زندگی می‌تواند به کاهش وابستگی به آزارگر کمک کند.
🔷تقویت اعتماد به نفس: فعالیت‌هایی مانند ورزش یا هنر، عزت نفس را بهبود می‌بخشد.
🔷مهارت‌های مقابله‌ای: یادگیری مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله، به قربانیان کمک می‌کند تا کنترل زندگی خود را به دست گیرند.
سخن پایانی
سندروم استکهلم، هرچند به‌عنوان اختلال رسمی شناخته نمی‌شود، تأثیرات عمیقی بر قربانیان دارد و می‌تواند روابط سالم آن‌ها را مختل کند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان این سندروم را تجربه می‌کنید، جستجوی کمک حرفه‌ای ضروری است.
روان‌درمانگران می‌توانند با آموزش مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم، به شما کمک کنند تا از این وضعیت عبور کرده و روابط سالمی برقرار کنید. این سندروم، پاسخی قابل‌فهم به تروما و فشار است، اما با حمایت و درمان مناسب، می‌توان به بهبودی و استقلال دست یافت.
