خودارضایی و سلامت جنسی در نوجوانان
خودارضایی در نوجوانان رفتاری شایع است که بخشی از کنجکاوی جنسی محسوب می‌شود. آگاهی و آموزش درست می‌تواند به پیشگیری از اضطراب و احساس گناه کمک کند.
خودارضایی و سلامت جنسی در نوجوانان
خودارضایی می‌تواند مقادیر سالمی از هورمون‌ها را آزاد کند که تأثیر مثبتی بر سلامت و خلق‌وخوی شما دارند. اما برخی افراد ممکن است تجربیات منفی‌ای با آن داشته باشند. خودارضایی عملی است که شامل تحریک اندام‌های تناسلی خود برای لذت و رضایت جنسی است. اطلاعات متناقض، شایعات و افسانه‌های زیادی درباره خوب یا بد بودن خودارضایی وجود دارد.
با این حال، مهم است بدانید که خودارضایی عملی طبیعی و بی‌خطر است. این کار می‌تواند راهی سرگرم‌کننده برای کشف بدن و ترجیحات جنسی شما باشد و حتی ممکن است فواید مثبتی برای مغز داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت‌های جنسی مانند خودارضایی بخش‌های مختلفی از مغز را درگیر می‌کنند و می‌توانند فرآیندهای شناختی، عاطفی و خودکار را تحریک کنند.
اینکه خودارضایی کنید یا نه، کاملاً به خودتان بستگی دارد. اگر این کار را انجام دهید، مطمئن باشید که هیچ آسیب جسمی به شما وارد نمی‌کند. و اگر هم این کار را نکنید، هیچ مشکلی برای شما ایجاد نمی‌شود.
خودارضایی در میان نوجوانان یک رفتار نامناسب و پرریسک به شمار می‌رود که اغلب در این مرحله از زندگی به بیشترین میزان خود می‌رسد. با این وجود، می‌توان این مسئله را از طریق آموزش‌های درست توسط یک متخصص سکس‌تراپی مدیریت یا درمان کرد. افزایش این رفتار معمولاً به عواملی مانند مشاهده فیلم‌های پورنوگرافی و گفتگوی جنسی آنلاین مرتبط است.
وابستگی به این فیلم‌ها همراه با خودارضایی، یکی از دلایل اصلی بروز اختلالات جنسی (پارافیلیا) در دوران بزرگسالی محسوب می‌شود. با ورود نوجوانان به دوره بلوغ، تمایل جنسی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. اما راه‌حل‌های گوناگونی برای کاهش و جلوگیری از این رفتار در این دوره وجود دارد که والدین می‌توانند با مشورت روانشناسان بالینی یا مراکز سکس‌تراپی از آن‌ها استفاده کنند.
در غیر این صورت، اگر روابط جنسی سالم مانند ازدواج برقرار نشود، احتمال افزایش خودارضایی بیشتر می‌شود. دوره نوجوانی که با رشد و تغییرات فیزیکی و جنسی همراه است، مرحله‌ای است که بدن به محرک‌های جنسی به سرعت پاسخ می‌دهد. افزایش چشمگیر فعالیت هورمون‌های جنسی نیز موجب بالا رفتن تمایل به خودارضایی در نوجوانان می‌گردد.
یک دنیای جدید از اطلاعات منتظرته! برای کشف بیشتر، روی لینک کارگاه آموزشی راهکار های تربیت جنسی کودکان کلیک کن.
ارزیابی و تشخیص شناسایی مشکلات روانی و رفتاری
نخستین گام، ارزیابی دقیق وضعیت نوجوان است. آزمون‌های بالینی و شخصیتی به شناسایی مشکلات روانی و رفتاری کمک می‌کنند.
✅آموزش تکنیک‌های کنترل: یادگیری روش‌هایی مانند آگاهی ذهنی و تمرین‌های تنفسی می‌تواند به نوجوانان در مدیریت تمایل جنسی و کاهش رفتارهای خودارضایی یاری رساند.
✅مدیریت تمایل جنسی: نوجوان باید با کمک مشاوران بیاموزد که چگونه تمایل جنسی خود را در موقعیت‌های مختلف کنترل کند و از بروز مسائل جلوگیری نماید.
✅مقابله با خیال‌پردازی‌های جنسی: آموزش راه‌های مقابله با تصاویر ذهنی تحریک‌کننده و یادگیری تغییر تمرکز ذهنی می‌تواند در کاهش وسوسه‌ها مؤثر باشد.
✅ورزش و سرگرمی‌های سالم: هدایت انرژی جنسی به فعالیت‌های سالم مانند ورزش، تحصیل و هنر می‌تواند به کاهش تمایلات غیرضروری کمک کند.
رویکردهای درمانی خودارضایی در نوجوانان
نوجوانی دوره‌ای پر از تغییرات است که ممکن است به افزایش تمایلات جنسی و دشواری در کنترل نکانشها بیانجامد. در این مرحله، مواجهه با تصاویر تحریک‌کننده می‌تواند ذهن نوجوان را به شدت درگیر کند و منجر به کاهش عملکرد تحصیلی و مسائل روانی مانند افسردگی و پرخاشگری شود.
نوجوانانی که قادر به کنترل خودارضایی نیستند، ممکن است احساس طردشدگی یا ناتوانی در مدیریت تمایل جنسی را تجربه کنند. در چنین شرایطی، بهره‌گیری از روش‌های درمانی زیر می‌تواند مفید باشد:
✅ورزش و فعالیت بدنی: ورزش کردن یکی از راهکارهای سالم برای کاهش استرس و افزایش انرژی مثبت است. انجام ورزش‌هایی مثل شنا، دویدن و وزنه‌برداری می‌تواند موجب تقویت بدن شده و اندورفین در بدن آزاد شود. در نتیجه، احساس خوشایند و آرامش سالم و طولانی‌مدت در فرد شکل می‌گیرد. همین‌طور انجام یوگا و مدیتیشن باعث آرامش ذهنی و روحی فرد می‌شود و میزان تنش‌ها و اضطراب در فرد کاهش پیدا می‌کند.
✅فیلم پورنوگرافی ممنوع: تماشای فیلم‌های پورنوگرافی موجب افزایش خودارضایی در نوجوانان می‌شود. دوری کردن از تماشای این دسته از فیلم‌ها به درمان خودارضایی کمک می‌کند. متأسفانه یکی از اثرات تکنولوژی این است که دسترسی به وب‌سایت‌هایی که فیلم‌های مستهجن دارند بسیار راحت است و بسیاری از نوجوان‌ها به راحتی این فیلم‌ها را تماشا می‌کنند. از طرف دیگر، بیکاری و نداشتن مشغولیت سالم نوجوان‌ها را بیشتر به سمت این فیلم‌ها سوق می‌دهد.
✅مقابله با تنهایی: تنهایی به خودی خود بد نیست؛ اما هر چیزی باید در حد تعادل و توازن باشد. بسیاری از نوجوانان به دلیل حس تنهایی اقدام به خودارضایی می‌کنند. گذراندن وقت با دوستان و خانواده باعث می‌شود که فکر فرد از این مسیر منحرف شده و به حضور در جمع و گذراندن اوقات سالم با دوستان و خانواده رغبت بیشتری نشان دهد. در نتیجه، میزان خودارضایی در نوجوانان کاهش پیدا می‌کند.
✅برخورد مناسب با خودارضایی نوجوانان: فعال بودن: یکی از روش‌های برخورد مناسب با خودارضایی فرزندان، تشویق آن‌ها به یادگیری یک مهارت مثل موسیقی، ورزش و کارهای از این قبیل است. فعال بودن برای نوجوان بسیار مفید است. چون نه تنها باعث شکوفایی خلاقیت او می‌شود.
بلکه از هجوم افکار ناسالم مثل خودارضایی هم جلوگیری می‌کند. توسعه اهداف جدید باعث متمرکز شدن انرژی نوجوان شده و هیجان خود را در فعالیت‌های سالم مثل ورزش تخلیه می‌کند. فعال بودن به سرگرمی‌ها و فعالیت‌های سالم به میزان زیادی خودارضایی در نوجوانان را کاهش می‌دهد.
✅مراجعه به روانشناس یا سکس‌تراپیست: وقتی خودارضایی موجب بروز آسیب‌های جدی در نوجوان شود، حتماً باید با یک روانشناس باتجربه مشورت کنید. ممکن است خودارضایی در نوجوانان به یک نوع وسواس تبدیل شده باشد و نیازمند کمک‌های دارویی و روان‌درمانی باشد؛ چون در صورت عدم برخورد مناسب با خودارضایی فرزندان، روحیه و عزت‌نفس فرد آسیب‌دیده و دچار افسردگی می‌شود.
پیامدهای سرکوب نادرست خودارضایی در نوجوانان
🚫اعتیاد به بازی‌های آنلاین
🚫وابستگی به گیم‌نت
🚫اعتیاد به قمار
🚫عدم شکل‌گیری هویت نوجوان
🚫اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام
🚫کشیدن سیگار و ابتلا به افسردگی
🚫اعتیاد به ماری‌جوانا
🚫اعتیاد به الکل
برخورد مناسب با خودارضایی فرزندان
خودارضایی در نوجوانان یک مسئله طبیعی است و باید با رویکرد مناسبی به آن پرداخته شود. برخورد نامناسب با این موضوع می‌تواند اثرات زیانبار روحی، روانی و جسمی بر نوجوان داشته باشد. بنابراین، بهتر است هنگام صحبت از روابط جنسی با نوجوان، شرم و خجالت را کنار بگذارید و از بحث در این مورد نهراسید. به عبارت دیگر، شما به عنوان والدین باید با فرزند نوجوان خود صادق و روراست باشید. البته لازم نیست به جزئیات بپردازید و موضوع را بیش از حد باز کنید.
هر آدمی یه ترکیب خاص از تیپ‌های شخصیتی داره با یه کلیک روی لینک تست میلون 4 میفهمی چه تبپ شخصیتی داری!
اما باید نکات مهمی که فرزند شما نیاز به دانستن آن‌ها دارد، بیان کنید. نوجوان باید بداند که شما برای حریم خصوصی او ارزش قائل هستید و رشد جنسی بخشی از روند طبیعی زندگی هر فرد است. احتمالاً نوجوانان هیچ‌وقت به خودارضایی اعتراف نمی‌کنند و شما هم نباید آن‌ها را تحت فشار قرار دهید تا بگویند این کار را انجام می‌دهند یا خیر. بهتر است نوجوانان بدانند که کنجکاوی درباره بدن خودشان اشکالی ندارد و برای همه نوجوان‌ها عادی است؛ اما باید آگاه باشند که انجام خودارضایی در مکان‌های عمومی بسیار ناپسند است و نباید چنین کاری انجام دهند.
عوارض خودارضایی در نوجوانان
به دلیل اینکه خودارضایی در نوجوانان سطحی از اضطراب را تخلیه می‌کند، باعث می‌شود نوجوان مضطرب نسبت به این کار انگیزه پیدا کند. بنابراین، نه تنها برای ارضا شدن، بلکه به دلیل آرامش و خوشحالی لحظه‌ای و کاهش میزان زیادی از استرس، نوجوان را به خودارضایی وادار می‌کند. خودارضایی در نوجوانان می‌تواند موجب بروز عوارض جسمی و روحی شود که در سه حالت زیر می‌تواند بسیار زیان‌آور باشد.
❗وسواس: اگر انجام خودارضایی به صورت وسواس‌گونه باشد، برای تمام گروه‌های سنی مشکل ایجاد می‌کند. در واقع، علت رفتارهای وسواسی اضطراب شدید است. مثل انواع دیگر وسواس، وسواس در خودارضایی هم باعث تداوم آن می‌شود؛ مثلاً کسی که وسواس شستشو دارد، چندین بار دست‌هایش را می‌شوید تا به صورت موقتی آرام شود. در مورد وسواس در خودارضایی در نوجوانان هم به همین صورت است.
❗عدم رشد در زمینه‌های دیگر: به دلیل تغییرات جسمی و روحی روانی در سن نوجوانی و همین‌طور تغییرات هورمونی و ترشح هورمون‌های جنسی، نوجوان نه تنها به آرامش جنسی نمی‌رسد؛ بلکه با انبوهی از حالات و روحیات جنسی مواجه می‌شود و خودارضایی در نوجوانان افزایش پیدا می‌کند. اگر نوجوان بیشتر از دو بار در هفته ذهن و زمان خود را صرف این کار کند، از رشد در زمینه‌های سالم، شکوفایی و خلاقیت عقب می‌افتد و فقط به دنبال موقعیت مناسبی برای خودارضایی است.
❗ترجیح خودارضایی به رابطه سالم: انجام مداوم خودارضایی باعث اعتیاد به این کار می‌شود و فرد خودارضایی را به رابطه سالم در بزرگسالی ترجیح می‌دهد. از طرف دیگر، اعتیاد به خودارضایی می‌تواند بنیان خانواده را تضعیف کرده، آمار ازدواج را کاهش دهد و فساد در جامعه را افزایش دهد.
دیگر اثرات خودارضایی بر نوجوانان
🚫کاهش حافظه و فراموشی
🚫ضعف بینایی
🚫قلدری و پرخاشگری
🚫آسیب‌دیدن اندام‌های جنسی و ناتوانی جنسی
🚫احساس عذاب وجدان
🚫ضعف قوای بدنی
اثرات سرکوب خودارضایی در نوجوانان
در برخورد مناسب با خودارضایی فرزندان باید این نکته را به خاطر داشته باشید که نباید در برخورد با خودارضایی فرزند نوجوان واکنش تندی داشته باشید. نباید به خاطر انجام این کار فرزند خود را سرزنش کنید. هر کدام از واکنش‌ها و رفتارهای شما پیام خاصی را ارسال می‌کند و می‌تواند دیدگاه نوجوانان را نسبت به رابطه و اندام‌های جنسی تغییر دهد.
به عنوان مثال می‌تواند باعث تنفر فرزند شما از جنس مخالف شود و در آینده بر زندگی مشترک و روابط زناشویی اثرات منفی بگذارد. همین‌طور ممکن است واکنش‌های اشتباه والدین در برخورد با خودارضایی در نوجوانان باعث پرخاشگری آن‌ها شود و فرد این رفتار را تکرار کند.
عوارض خودارضایی در مردان
خودارضایی در مردان ممکن است به مشکلات جسمی و روانی متعددی منجر شود. یکی از عوارض شایع، کاهش سطح انرژی و ناتوانی در تمرکز است. این رفتار می‌تواند موجب کاهش اعتماد به نفس و حتی اضطراب شود. مردانی که به طور مداوم از خودارضایی استفاده می‌کنند، ممکن است با مشکلات جنسی مانند اختلالات نعوظ یا کاهش لذت جنسی مواجه شوند.
علاوه بر این، اگر این رفتار به یک عادت تبدیل شود، ممکن است باعث ایجاد احساس گناه یا انزوا شود. درمان و کنترل این مسئله نیازمند آگاهی از پیامدهای آن و استفاده از روش‌های صحیح مدیریت تمایل جنسی است.
عوارض خودارضایی در دختران
خودارضایی در دختران می‌تواند منجر به مشکلات جسمی و روانی مختلفی شود. از جمله عوارض جسمی، دردهای مقطعی در ناحیه تناسلی یا تحریک مداوم پوست است. این عمل می‌تواند در طول زمان به خشکی واژن و کاهش حساسیت جنسی منجر شود.
از نظر روانی، خودارضایی در دختران ممکن است با احساس گناه، اضطراب، یا افسردگی همراه باشد. همچنین، این رفتار ممکن است بر روابط اجتماعی و عاطفی فرد تاثیر منفی بگذارد و احساس انزوا یا عدم رضایت از خود ایجاد کند. توجه به سلامت روانی و جسمی و استفاده از روش‌های درمانی برای مدیریت این رفتار اهمیت دارد.
خودارضایی بیش از حد چیست؟
خودارضایی (که به عنوان خود-لذتی نیز شناخته می‌شود) عملی است که در آن فرد با استفاده از دست‌ها یا ابزارها، اندام‌های تناسلی خود را برای ایجاد لذت و برآورده کردن نیازهای جنسی تحریک می‌کند. خودارضایی معمولاً در مردان از سن ۱۵ سالگی به بعد آغاز می‌شود، زیرا در این زمان هورمون مردانه تستوسترون به شدت رشد می‌کند و بر میل جنسی تسلط می‌یابد، که مردان را به یافتن راه‌هایی برای تحریک اندام‌های تناسلی و ارضای نیازهای خود ترغیب می‌کند.
پس، چه چیزی خودارضایی بیش از حد محسوب می‌شود؟ برای مردان، معمولاً فرکانس سالم ۱ تا ۲ بار در هفته در نظر گرفته می‌شود. در ادامه برخی نشانه‌های خودارضایی بیش از حد آورده شده است:
🚫خودارضایی چندین بار در روز و فکر کردن مداوم به مسائل جنسی.
🚫ترجیح دادن خودارضایی به رابطه جنسی.
🚫احساس خستگی، مشکل در تمرکز، و پشیمانی پس از خودارضایی.
🚫خودارضایی عملی برای ارضای نیازهای جنسی خود فرد است.
آیا شرایط سلامتی زمینه‌ای می‌توانند بر خودارضایی تأثیر بگذارند؟
برخی شرایط سلامتی زمینه‌ای نیز می‌توانند خودارضایی را دشوار کنند، که ممکن است منجر به احساس ناامیدی شود. این شرایط ممکن است شامل موارد زیر باشند:
🔴اختلال نعوظ
🔴کاهش میل جنسی
🔴خشکی واژن
🔴دیسپارونی (رابطه جنسی دردناک)
🔴سندرم بیماری پس از ارگاسم، که در آن افراد پس از ارگاسم علائم شبه‌آنفولانزا را تجربه می‌کنند
اگر فکر می‌کنید شرایط زمینه‌ای دارید که خودارضایی را برای شما دشوار می‌کند و این موضوع شما را آزار می‌دهد، با پزشکی که به او اعتماد دارید صحبت کنید.
اثرات مضر خودارضایی بیش از حد چیست؟
🔴ایجاد بیماری‌های پروستات و مجاری ادراری: خودارضایی چندین بار در روز می‌تواند به راحتی شرایطی را فراهم کند که باکتری‌ها از دست‌ها به اندام‌های تناسلی منتقل شوند و سپس تکثیر شوند، که منجر به عفونت‌های مجاری ادراری، پروستاتیت مزمن با علائمی مانند تکرر ادرار در طول روز، ادرار کدر، خارش ناحیه تناسلی، ناراحتی و غیره می‌شود.
خودارضایی مکرر که منجر به وجود خون در ادرار شود، مورد نادری است، اما در صورت خودارضایی بیش از حد ممکن است رخ دهد. دلیل اصلی آن نیز التهاب اندام‌های تناسلی است. علاوه بر این، خودارضایی با فرکانس بالا که منجر به انزال مکرر می‌شود، می‌تواند به جوهره کلیه آسیب برساند و خطر بیماری‌های کلیوی را افزایش دهد.
🔴کاهش کیفیت رابطه جنسی و باروری: خودارضایی طولانی‌مدت باعث می‌شود که اندام‌های تناسلی مردان در طی رابطه جنسی واقعی به سختی به انزال برسند و نیاز به تحریک قوی با دست برای انزال داشته باشند. از این رو، اندام‌های تناسلی با علائم خطرناکی مانند اختلال نعوظ و در موارد جدی‌تر، ناتوانی جنسی مواجه می‌شوند.
در مقابل، مواردی از سوءاستفاده طولانی‌مدت از خودارضایی وجود دارد که باعث می‌شود ذهن همیشه در حالت هیجان باشد و مرکز حس جنسی مهار شود، به طوری که با تحریک اندک خارجی، انزال رخ می‌دهد. این وضعیت انزال زودرس است که مردان اغلب با آن مواجه می‌شوند.
اگر این مشکل به طور مکرر رخ دهد، به راحتی می‌تواند باعث نارضایتی شریک زندگی شود و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.علاوه بر این، خودارضایی بیش از حد می‌تواند تعداد اسپرم را به نصف کاهش دهد و تحرک و زنده‌مانی اسپرم را کم کند، که به طور قابل توجهی باروری مردان را مختل می‌کند.
🔴تأثیرات روانی: خودارضایی بیش از حد به راحتی می‌تواند به اعتیاد منجر شود، به طوری که افکار مدام حول مسائل جنسی و خودارضایی می‌چرخد. خودارضایی مکرر می‌تواند تأثیر منفی بر سیستم عصبی مرکزی داشته باشد و علائمی مانند درد بیضه، از دست دادن حافظه و ضعف عمومی ایجاد کند.
به طور خاص، مطالعات متعددی درباره خودارضایی نشان داده‌اند که افرادی که به خودارضایی اعتیاد دارند، سطح تمرکز کمتری نسبت به کسانی که کمتر خودارضایی می‌کنند، دارند. علاوه بر این، پس از هر بار خودارضایی، مردان اغلب احساس گناه می‌کنند، زیرا آگاه هستند که این رفتار به عنوان رفتاری مناسب تلقی نمی‌شود. اگرچه جامعه نسبت به خودارضایی بازتر شده است، بسیاری از افراد همچنان آن را عملی گناه‌آلود می‌دانند و احساس گناه و خودسرزنشی دارند.
🔴کاهش علاقه به روابط جنسی واقعی: خودارضایی مکرر می‌تواند منجر به کاهش علاقه و کنجکاوی مردان در برقراری رابطه جنسی با شریک زندگی‌شان شود. دلیل اصلی این است که خود-تحریکی برای رسیدن به لذت به عادتی تبدیل شده که ترک آن دشوار است. این موضوع به طور قابل توجهی بر خوشبختی زوج‌ها، به ویژه زوج‌های متأهل، تأثیر می‌گذارد. خودارضایی بیش از حد می‌تواند زندگی روزمره شما را تحت تأثیر قرار دهد.
به طور کلی، خودارضایی در مردان به خودی خود چیز بدی نیست، همان‌طور که بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند. نکته کلیدی این است که عادات خودارضایی خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که متعادل باشد. اجتناب از خودارضایی بیش از حد می‌تواند از تأثیرات منفی بر سلامت و عملکرد جنسی شما جلوگیری کند.
فواید ترک خودارضایی بعد از سه ماه
ترک خودارضایی پس از سه ماه می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی داشته باشد. در این مدت، سطح انرژی فرد افزایش می‌یابد و احساسات مثبتی مانند اعتماد به نفس و رضایت از خود تقویت می‌شود. همچنین، روابط عاطفی و جنسی با شریک زندگی بهبود می‌یابد، زیرا فرد قادر به کنترل بهتر تمایلات جنسی خود خواهد بود. ترک این عادت همچنین به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند و فرد می‌تواند تمرکز بیشتری روی اهداف شخصی و حرفه‌ای خود داشته باشد. این تغییرات می‌تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف بهبود بخشد.
آیا عوارض خودارضایی بعد از ترک از بین می‌رود؟
بله، بسیاری از عوارض خودارضایی پس از ترک این عادت به تدریج کاهش می‌یابد. پس از مدتی، سطح انرژی و تمرکز فرد بهبود می‌یابد و مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی کاهش می‌یابد. همچنین، روابط عاطفی و جنسی فرد با شریک زندگی‌اش می‌تواند بهتر و قوی‌تر شود. با این حال، زمان و تلاش برای تغییر نیاز است تا تمام اثرات منفی کاملاً از بین بروند.
سخن آخر
خودارضایی در نوجوانان یکی از مراحل طبیعی دوره نوجوانی است. به دلیل تغییرات جسمی و هورمونی در این دوره، نوجوان نسبت به بدن خود کنجکاو می‌شود. خودارضایی می‌تواند عوارض زیادی برای فرد داشته باشد و موجب بروز آسیب‌های جسمی و روحی زیادی شود. والدین در برخورد مناسب با خودارضایی فرزندان باید در مورد کلیات مسائل جنسی شرم و خجالت را کنار بگذارند و به صورت صریح و بی‌پرده با آن‌ها صحبت کنند.
با این کار، نوجوان متوجه اهمیت حریم خصوصی خود می‌شود و به این آگاهی می‌رسد که رشد جنسی بخشی طبیعی از روند رشد هر انسان است. در مورد اثرات خودارضایی بر نوجوانان باید گفت که خودارضایی می‌تواند باعث بروز رفتارهای وسواسی و کاهش خلاقیت فرد شود و از رشد در زمینه‌های سالم زندگی عقب بیفتد.
به همین دلیل، تشویق نوجوانان به یادگیری مهارت‌های ورزشی و هنری، شرکت در اجتماعات سالم و توسعه اهداف جدید می‌تواند موجب کاهش استرس در فرد شده و انرژی خود را در جهت سازنده به کار گیرد. می‌توانید از مشاوره‌های کلینیک آنلاین روان هاب نهایت بهره را ببرید.
