بررسی کلی اعتیاد و پیشگیری آن در آینده
اعتیاد، وابستگی روانی یا جسمی به مواد، رفتارها یا فناوری است که با مکانیسم‌های مغزی پاداش و عوامل اجتماعی تقویت می‌شود. پیشگیری با آموزش، مشاوره و مداخلات مبتنی بر شواهد امکان‌پذیر است.
بررسی کلی اعتیاد و پیشگیری آن در آینده
اعتیاد به مواد مخدر، که به عنوان اختلال مصرف مواد نیز شناخته می‌شود، بیماری‌ای است که مغز و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به ناتوانی در کنترل مصرف مواد مخدر قانونی یا غیرقانونی یا داروها می‌شود. موادی مانند الکل، ماری‌جوانا و نیکوتین نیز به عنوان مواد مخدر در نظر گرفته می‌شوند. در صورت اعتیاد، ممکن است فرد با وجود آسیب‌های ناشی از مصرف، به استفاده از ماده مخدر ادامه دهد.
اعتیاد به مواد مخدر می‌تواند با مصرف آزمایشی یک ماده مخدر تفریحی در موقعیت‌های اجتماعی آغاز شود و برای برخی افراد، این مصرف به تدریج افزایش یابد. برای برخی دیگر، به‌ویژه در مورد مواد افیونی، اعتیاد زمانی شروع می‌شود که فرد داروهای تجویزی را مصرف می‌کند یا از دیگران که نسخه دارند، دریافت می‌کند. خطر اعتیاد و سرعت ایجاد آن به نوع ماده مخدر بستگی دارد.
برخی مواد، مانند مسکن‌های افیونی، خطر بالاتری دارند و سریع‌تر از سایر مواد باعث اعتیاد می‌شوند. با گذشت زمان، ممکن است برای رسیدن به حالت سرخوشی به دوزهای بیشتری از ماده نیاز داشته باشید. به زودی ممکن است ماده را فقط برای احساس خوب مصرف کنید. با افزایش مصرف، ممکن است کنار گذاشتن ماده برایتان دشوارتر شود.
میخوای بیشتر درباره اعتیاد بیشتر بدونی روی لینک دوره آموزشی غلبه بر وسوسه در ترک اعتیاد
کلیک کن!
تلاش برای توقف مصرف ممکن است باعث هوس شدید و احساس بیماری جسمی شود که به عنوان علائم ترک شناخته می‌شوند. کمک از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، خانواده، دوستان، گروه‌های حمایتی یا برنامه‌های درمانی سازمان‌یافته می‌تواند به شما در غلبه بر اعتیاد و حفظ زندگی بدون مواد کمک کند.
تعریف علمی اعتیاد
اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن شناخته می‌شود که در آن فرد به مصرف بیش‌ازحد یک ماده یا انجام مکرر یک رفتار روی می‌آورد، به‌گونه‌ای که با وجود آگاهی از پیامدهای منفی آن، کنترل این رفتار یا مصرف برایش دشوار است. بر اساس این تعریف، مصرف موادی مانند هروئین، کوکائین، الکل و غیره تنها یکی از اشکال اعتیاد به شمار می‌رود. همچنین، افرادی که به رفتارهایی مانند پرخوری یا کار بیش‌ازحد عادت دارند، به نوعی دچار اعتیاد رفتاری هستند.
دقیق‌ترین تعریف اعتیاد توسط انجمن روانپزشکی آمریکا و سازمان جهانی بهداشت به‌طور مشترک ارائه شده است. طبق این تعریف، اگر حداقل سه مورد از معیارهای زیر در فردی مشاهده شود، او معتاد تلقی می‌شود:
🔴تحمل: افزایش تدریجی مصرف یک ماده (مانند الکل یا دارو) یا انجام یک فعالیت خاص.
🔴علائم ترک: تجربه اضطراب، لرزش، بی‌خوابی یا مشکلات جسمی و روانی هنگام تلاش برای ترک ماده یا رفتار.
🔴کاهش کنترل: ناتوانی در کنترل مقدار مصرف یک ماده یا رفتار خاص، به‌طوری که فرد حتی بدون تمایل، احساس اجبار به انجام آن دارد.
🔴پیامدهای منفی: ادامه مصرف یا رفتار علی‌رغم تأثیرات منفی بر خلق‌وخو، اعتمادبه‌نفس، سلامت، شغل یا روابط خانوادگی.
🔴صرف زمان و انرژی زیاد: اختصاص زمان قابل‌توجه یا برنامه‌ریزی برای مصرف ماده یا انجام فعالیتی خاص و فکر کردن مداوم به آن.
🔴تمایل به ترک ناموفق: تلاش برای کاهش یا کنترل مصرف ماده یا رفتار، اما مواجهه با شکست در این تلاش‌ها.
اعتیاد چیست و انواع آن کدام‌اند؟
همان‌طور که اشاره شد، اعتیاد صرفاً به مصرف بی‌رویه و غیرقابل‌کنترل موادی مانند هروئین، مورفین یا کراک محدود نمی‌شود. انواع مختلفی از اعتیاد شناسایی شده‌اند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
❌اعتیاد به کار: افرادی که بیش‌ازحد به کار مشغول‌اند، به‌طوری که از خستگی جسمانی رنج می‌برند و زندگی خانوادگی و اجتماعی‌شان آسیب می‌بیند، معتاد به کار محسوب می‌شوند.
❌اعتیاد به کامپیوتر: با گسترش استفاده از کامپیوتر، اعتیاد به آن نیز افزایش یافته است. این افراد ساعت‌های طولانی از روز را به جست‌وجو در اینترنت یا بازی‌های کامپیوتری اختصاص می‌دهند و از دیگر جنبه‌های زندگی خود غافل می‌مانند.
❌اعتیاد به خرید: افرادی که به خرید اقلام غیرضروری عادت دارند یا از خرید برای جلب توجه دیگران لذت می‌برند، در این دسته قرار می‌گیرند. این افراد اغلب پس از خرید احساس گناه، شرم یا ناامیدی می‌کنند.
به‌طور کلی، هر نوع مصرف ماده یا رفتاری که به‌صورت افراطی انجام شود، به‌گونه‌ای که فرد نتواند فعالیت‌های روزمره یا روابط پیشین خود را حفظ کند و کنترل آن دشوار باشد، در دسته اعتیاد قرار می‌گیرد. بنابراین، اعتیاد تنها به سوءمصرف مواد مخدر محدود نیست و اعتیاد به مواد مخدر تنها یکی از انواع متعدد اعتیاد است.
علائم رفتارهای مرتبط با اعتیاد به مواد مخدر
✔️احساس نیاز به مصرف منظم ماده، روزانه یا حتی چند بار در روز
✔️داشتن هوس شدید برای ماده که سایر افکار را کنار می‌زند
✔️نیاز به مقدار بیشتری از ماده برای دستیابی به همان اثر در طول زمان
✔️مصرف مقادیر بیشتر ماده برای مدت طولانی‌تر از آنچه قصد داشتید
✔️اطمینان از داشتن ذخیره کافی از ماده
✔️صرف هزینه برای ماده، حتی اگر توانایی مالی آن را نداشته باشید
✔️عدم انجام تعهدات کاری یا کاهش فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی به دلیل مصرف ماده
✔️ادامه مصرف ماده، حتی با آگاهی از مشکلات جسمی یا روانی که ایجاد می‌کند
✔️انجام کارهایی برای به دست آوردن ماده که معمولاً انجام نمی‌دادید، مانند دزدی
✔️رانندگی یا انجام فعالیت‌های خطرناک در حالت تحت تأثیر ماده
✔️صرف زمان زیاد برای تهیه، مصرف یا بهبود اثرات ماده
✔️ناکامی در تلاش برای توقف مصرف ماده
✔️تجربه علائم ترک هنگام تلاش برای قطع مصرف ماده
✔️تشخیص مصرف ناسالم مواد در اعضای خانواده
گاهی تمایز بین نوسانات خلقی یا اضطراب طبیعی نوجوانی و نشانه‌های مصرف مواد دشوار است
نشانه‌های احتمالی مصرف مواد در نوجوان یا سایر اعضای خانواده
🟣مشکلات در مدرسه یا محل کار، مانند غیبت مکرر، بی‌علاقگی ناگهانی به فعالیت‌های تحصیلی یا کاری، یا افت نمرات یا عملکرد کاری
🟣مشکلات سلامت جسمی، مانند کمبود انرژی و انگیزه، کاهش یا افزایش وزن، یا قرمزی چشم‌ها
بی‌توجهی به ظاهر، مانند عدم علاقه به لباس، آراستگی یا ظاهر
🟣تغییرات رفتاری، مانند تلاش برای جلوگیری از ورود اعضای خانواده به اتاق نوجوان، مخفی‌کاری درباره رفت‌وآمد با دوستان، یا تغییرات چشمگیر در رفتار و روابط با خانواده و دوستان
🟣مشکلات مالی، مانند درخواست ناگهانی پول بدون توضیح منطقی، یا کشف گم شدن پول یا اشیا از خانه که ممکن است برای تأمین هزینه مواد فروخته شده باشند
K2، اسپایس و نمک‌های حمام
دو گروه از مواد مخدر مصنوعی کانابینوئیدهای مصنوعی و کاتینون‌های مصنوعی یا جایگزین در بسیاری از مناطق غیرقانونی هستند. اثرات این مواد می‌تواند خطرناک و غیرقابل پیش‌بینی باشد، زیرا کنترل کیفیتی وجود ندارد و برخی ترکیبات ممکن است ناشناخته باشند. کانابینوئیدهای مصنوعی، که به K2 یا اسپایس نیز معروف‌اند، روی گیاهان خشک پاشیده شده و دود می‌شوند، اما می‌توانند به صورت چای گیاهی نیز تهیه شوند. شکل مایع آن‌ها می‌تواند در سیگارهای الکترونیکی بخار شود.
برخلاف ادعای تولیدکنندگان، این‌ها ترکیبات شیمیایی هستند و نه محصولات “طبیعی” یا بی‌ضرر. این مواد می‌توانند حالتی مشابه ماری‌جوانا ایجاد کنند و به جایگزینی محبوب اما خطرناک تبدیل شده‌اند. علائم مصرف اخیر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗احساس سرخوشی یا “نشئگی”
❗خلق‌وخوی بالا
❗تغییر در حس بینایی، شنوایی و چشایی
❗اضطراب یا آشوب شدید
❗پارانویا
❗توهم
❗افزایش ضربان قلب و فشار خون یا حمله قلبی
❗استفراغ
❗گیجی
❗رفتار خشونت‌آمیز
کاتینون‌های جایگزین، که به “نمک‌های حمام” نیز معروف‌اند، موادی روان‌گردان شبیه آمفتامین‌ها مانند اکستازی (MDMA) و کوکائین هستند. بسته‌بندی‌ها اغلب به عنوان محصولات دیگر برچسب‌گذاری می‌شوند تا از شناسایی جلوگیری شود. این مواد، که برخلاف نامشان محصولات حمام مانند نمک اپسوم نیستند، می‌توانند خورده، استنشاق، تزریق یا دود شوند و بسیار اعتیادآورند. این مواد می‌توانند مسمومیت شدید ایجاد کنند که منجر به اثرات خطرناک برای سلامتی یا حتی مرگ شود. علائم مصرف اخیر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗احساس “نشئگی”
❗افزایش اجتماعی بودن
❗افزایش انرژی و بی‌قراری
❗افزایش میل جنسی
❗افزایش ضربان قلب و فشار خون
❗مشکلات در تفکر واضح
❗از دست دادن کنترل عضلانی
❗پارانویا
❗حملات پانیک
❗توهم
❗هذیان
❗رفتار روان‌پریشانه و خشونت‌آمیز
باربیتورات‌ها، بنزودیازپین‌ها و هیپنوتیک‌ها
باربیتورات‌ها، بنزودیازپین‌ها و هیپنوتیک‌ها داروهای تجویزی هستند که سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند. این مواد اغلب برای ایجاد حس آرامش یا فراموشی افکار و احساسات مرتبط با استرس استفاده یا سوءمصرف می‌شوند.
🟣باربیتورات‌ها: مانند فنوباربیتال
🟣بنزودیازپین‌ها: مانند دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (زاناکس)، لورازپام (آتیوان)، کلونازپام (کلونوپین) و کلردیازپوکساید (لیبریوم)
🟣هیپنوتیک‌ها: مانند داروهای خواب تجویزی زولپیدم (امبین) و زالپلون (سوناتا)
علائم مصرف اخیر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗خواب‌آلودگی
❗تکلم نامفهوم
❗عدم هماهنگی
❗تحریک‌پذیری یا تغییرات خلقی
❗مشکلات در تمرکز یا تفکر واضح
❗مشکلات حافظه
❗حرکات غیرارادی چشم
❗کاهش بازداری
❗تنفس کند و کاهش فشار خون
❗سقوط یا حوادث
❗سرگیجه
مت، کوکائین و سایر محرک‌ها
محرک‌ها شامل آمفتامین‌ها، متامفتامین (مت)، کوکائین، متیل‌فنیدات (ریتالین، کنسرتا و غیره) و آمفتامین-دکستروآمفتامین (آدرال XR، مای‌دیس) هستند. این مواد اغلب برای ایجاد “نشئگی”، افزایش انرژی، بهبود عملکرد در کار یا مدرسه، یا کاهش وزن و کنترل اشتها استفاده یا سوءمصرف می‌شوند. علائم مصرف اخیر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗احساس هیجان شاد و اعتماد به نفس بیش از حد
❗افزایش هوشیاری
❗افزایش انرژی و بی‌قراری
❗تغییرات رفتاری یا پرخاشگری
❗تکلم سریع یا پراکنده
❗گشاد شدن غیرمعمول مردمک چشم
❗گیجی، هذیان و توهم
❗تحریک‌پذیری، اضطراب یا پارانویا
❗تغییرات در ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن
❗تهوع یا استفراغ همراه با کاهش وزن
❗قضاوت ضعیف
❗احتقان بینی و آسیب به غشای مخاطی بینی (در صورت استنشاق مواد)
❗زخم‌های دهان، بیماری لثه و پوسیدگی دندان از دود کردن مواد (“دهان مت”)
❗بی‌خوابی
❗افسردگی با از بین رفتن اثر ماده
داروهای کلوپی
داروهای کلوپی معمولاً در کلوب‌ها، کنسرت‌ها و مهمانی‌ها استفاده می‌شوند. مثال‌ها شامل متیلن‌دی‌اکسی‌متامفتامین (MDMA، اکستازی یا مولی) و گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید (GHB) هستند. دیگر مثال‌ها شامل کتامین و فلونیترازپام یا روهیبنول (مشهور به روفی) هستند که در خارج از آمریکا استفاده می‌شود.
این داروها در یک دسته نیستند، اما اثرات و خطرات مشابهی دارند، از جمله اثرات مضر طولانی‌مدت.
از آنجا که GHB و فلونیترازپام می‌توانند باعث آرامش، شل شدن عضلات، گیجی و از دست دادن حافظه شوند، با مصرف آن‌ها خطر سوءرفتار جنسی یا تجاوز جنسی مرتبط است. علائم مصرف داروهای کلوپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗توهم
❗پارانویا
❗گشاد شدن غیرمعمول مردمک چشم
❗لرز و تعریق
❗لرزش غیرارادی (ترمور)
❗تغییرات رفتاری
❗گرفتگی عضلانی و دندان قروچه
❗شل شدن عضلات، هماهنگی ضعیف یا مشکلات حرکتی
❗کاهش بازداری
❗تقویت یا تغییر حس بینایی، صدا و چشایی
❗قضاوت ضعیف
❗مشکلات حافظه یا از دست دادن حافظه
❗کاهش هوشیاری
❗افزایش یا کاهش ضربان قلب و فشار خون
توهم‌زاها
استفاده از توهم‌زاها بسته به نوع ماده می‌تواند علائم و نشانه‌های متفاوتی ایجاد کند. رایج‌ترین توهم‌زاها شامل لیزرژیک اسید دی‌اتیل‌آمید (LSD) و فن‌سیکلیدین (PCP) هستند. مصرف LSD ممکن است باعث موارد زیر شود:
❗توهم
❗کاهش شدید درک واقعیت، مانند تفسیر ورودی یک حس به عنوان حس دیگر، مثلاً شنیدن رنگ‌ها
❗رفتار تکانشی
❗تغییرات سریع در احساسات
❗تغییرات دائمی در درک ذهنی
❗ضربان قلب سریع و فشار خون بالا
❗لرزش
❗فلش‌بک، تجربه مجدد توهم‌ها حتی سال‌ها بعد
مصرف PCP ممکن است باعث موارد زیر شود:
❗احساس جدایی از بدن و محیط اطراف
❗توهم
❗مشکلات در هماهنگی و حرکت
❗رفتار پرخاشگرانه یا احتمالاً خشونت‌آمیز
❗حرکات غیرارادی چشم
❗عدم احساس درد
❗افزایش فشار خون و ضربان قلب
❗مشکلات در تفکر و حافظه
❗مشکلات تکلم
❗قضاوت ضعیف
❗عدم تحمل سر و صدای بلند
❗گاهی تشنج یا کما
مواد استنشاقی
علائم مصرف مواد استنشاقی بسته به ماده متفاوت است. برخی مواد استنشاقی رایج شامل چسب، رقیق‌کننده رنگ، مایع تصحیح، مایع نشانگر، بنزین، مایعات تمیزکننده و محصولات آئروسل خانگی هستند. به دلیل ماهیت سمی این مواد، کاربران ممکن است دچار آسیب مغزی یا مرگ ناگهانی شوند. علائم مصرف می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗داشتن ماده استنشاقی بدون توضیح منطقی
❗هیجان شاد کوتاه‌مدت
❗رفتار شبیه به مستی
❗کاهش توانایی کنترل تکانه‌ها
❗رفتار پرخاشگرانه یا تمایل به دعوا
❗سرگیجه
❗تهوع یا استفراغ
❗حرکات غیرارادی چشم
❗ظاهر تحت تأثیر مواد، با تکلم نامفهوم، حرکات کند و هماهنگی ضعیف
❗ضربان قلب نامنظم
❗لرزش
❗بوی ماندگار ماده استنشاقی
❗راش اطراف بینی و دهان
مسکن‌های افیونی
افیون‌ها داروهای مخدر و تسکین‌دهنده درد هستند که از تریاک یا به صورت مصنوعی تولید می‌شوند. این دسته از داروها شامل هروئین، مورفین، کدئین، متادون، فنتانیل و اکسی‌کدون هستند. اعتیاد به داروهای مسکن افیونی، که گاهی به عنوان “اپیدمی افیونی” شناخته می‌شود، در سراسر ایالات متحده به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده است.
برخی از افرادی که برای مدت طولانی از افیون‌ها استفاده کرده‌اند، ممکن است در طول درمان نیاز به جایگزینی موقت یا طولانی‌مدت دارو تحت نظارت پزشک داشته باشند. علائم مصرف و وابستگی به مواد مخدر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
❗احساس “نشئگی”
❗کاهش حس درد
❗آشوب، خواب‌آلودگی یا آرامش
❗تکلم نامفهوم
❗مشکلات توجه و حافظه
❗مردمک‌های کوچکتر از حد معمول
❗عدم آگاهی یا بی‌توجهی به افراد و اشیاء اطراف
❗مشکلات هماهنگی
❗افسردگی
❗گیجی
❗یبوست
❗آبریزش بینی یا زخم‌های بینی (در صورت استنشاق مواد)
❗علائم سوزن (در صورت تزریق مواد)
تشخیص نشانه‌های مصرف یا مسمومیت مواد
علائم و نشانه‌های مصرف یا مسمومیت مواد بسته به نوع ماده متفاوت است.
ماری‌جوانا، حشیش و سایر مواد حاوی کانابیس افراد از کانابیس با کشیدن، خوردن یا استنشاق شکل بخار شده آن استفاده می‌کنند. کانابیس اغلب پیش از مصرف سایر مواد مانند الکل یا مواد مخدر غیرقانونی یا همراه با آن‌ها مصرف می‌شود و معمولاً اولین ماده‌ای است که امتحان می‌شود.
علائم مصرف
❗احساس سرخوشی یا “نشئگی”
❗تقویت حس بینایی، شنوایی و چشایی
❗افزایش فشار خون و ضربان قلب
❗قرمزی چشم‌ها
❗خشکی دهان
❗کاهش هماهنگی
❗مشکل در تمرکز یا به خاطر آوردن
❗کاهش سرعت واکنش
❗اضطراب یا تفکر پارانوئید
❗بوی کانابیس روی لباس یا زرد شدن نوک انگشتان
❗هوس شدید برای غذاهای خاص در زمان‌های غیرمعمول
عوارض مصرف طولانی‌مدت
🔴کاهش تیزی ذهنی
🔴عملکرد ضعیف در مدرسه یا محل کار
🔴سرفه مداوم و عفونت‌های مکرر ریه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر مصرف مواد شما خارج از کنترل است یا مشکلاتی ایجاد می‌کند، کمک بگیرید. هرچه زودتر کمک بخواهید، شانس بهبودی طولانی‌مدت شما بیشتر می‌شود. با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید یا به یک متخصص سلامت روان، مانند پزشکی که در پزشکی اعتیاد یا روانپزشکی اعتیاد تخصص دارد، یا یک مشاور مجاز مواد مخدر مراجعه کنید.
عوامل اصلی ایجاد اعتیاد به مواد مخدر
مانند بسیاری از اختلالات سلامت روان، عوامل متعددی ممکن است به ایجاد اعتیاد به مواد مخدر کمک کنند. عوامل اصلی عبارت‌اند از:
✔️محیط: عوامل محیطی، از جمله باورها و نگرش‌های خانواده و قرار گرفتن در معرض گروه‌های همسال که مصرف مواد را تشویق می‌کنند، در شروع مصرف مواد نقش دارند.
✔️ژنتیک: پس از شروع مصرف ماده، پیشرفت به سمت اعتیاد ممکن است تحت تأثیر ویژگی‌های ارثی (ژنتیکی) باشد که می‌توانند پیشرفت بیماری را تسریع یا کند کنند.
✔️تغییرات در مغز: اعتیاد جسمی زمانی رخ می‌دهد که استفاده مکرر از یک ماده نحوه احساس لذت مغز را تغییر می‌دهد. ماده اعتیادآور باعث تغییرات جسمی در برخی سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در مغز می‌شود. نورون‌ها از مواد شیمیایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی برای ارتباط استفاده می‌کنند. این تغییرات می‌توانند مدت‌ها پس از توقف مصرف ماده باقی بمانند.
عوامل خطر
افراد در هر سنی، جنسیتی یا وضعیت اقتصادی می‌توانند به مواد مخدر معتاد شوند. عوامل خاصی می‌توانند احتمال و سرعت ایجاد اعتیاد را تحت تأثیر قرار دهند:
✔️سابقه خانوادگی اعتیاد: اعتیاد به مواد مخدر در برخی خانواده‌ها شایع‌تر است و احتمالاً شامل خطر افزایش‌یافته‌ای بر اساس ژن‌ها می‌شود. اگر خویشاوند خونی، مانند والدین یا خواهر و برادر، به الکل یا مواد مخدر معتاد باشد، خطر ابتلا به اعتیاد در شما بیشتر است.
✔️اختلال سلامت روان: اگر دچار اختلال سلامت روان مانند افسردگی، اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) یا اختلال استرس پس از سانحه باشید، احتمال اعتیاد به مواد مخدر در شما بیشتر است. مصرف مواد می‌تواند راهی برای مقابله با احساسات دردناک، مانند اضطراب، افسردگی و تنهایی باشد و این مشکلات را بدتر کند.
✔️فشار همسالان: فشار همسالان عامل مهمی در شروع مصرف و سوءمصرف مواد، به‌ویژه در جوانان است.
✔️عدم مشارکت خانواده: موقعیت‌های دشوار خانوادگی یا نبود پیوند با والدین یا خواهر و برادر ممکن است خطر اعتیاد را افزایش دهد، همان‌طور که نظارت ناکافی والدین می‌تواند این خطر را بالا ببرد.
✔️مصرف زودهنگام: مصرف مواد در سنین پایین می‌تواند باعث تغییرات در مغز در حال رشد شود و احتمال پیشرفت به اعتیاد را افزایش دهد.
✔️مصرف مواد بسیار اعتیادآور: برخی مواد، مانند محرک‌ها، کوکائین یا مسکن‌های افیونی، ممکن است سریع‌تر از سایر مواد باعث اعتیاد شوند. دود کردن یا تزریق مواد می‌تواند پتانسیل اعتیاد را افزایش دهد. مصرف موادی که کمتر اعتیادآور تلقی می‌شوند به اصطلاح “مواد سبک” می‌تواند شما را به مسیر مصرف مواد و اعتیاد سوق دهد.
عوارض مصرف کوتاه‌مدت و بلندمدت
مصرف مواد می‌تواند اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت قابل‌توجه و آسیب‌زایی داشته باشد. مصرف برخی مواد، به‌ویژه در دوزهای بالا یا ترکیب با سایر مواد یا الکل، می‌تواند به‌ویژه خطرناک باشد. در اینجا چند مثال آورده شده است:
🔴متامفتامین، افیون‌ها و کوکائین بسیار اعتیادآورند و عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت متعددی از جمله رفتار روان‌پریشانه، تشنج یا مرگ به دلیل مصرف بیش‌ازحد ایجاد می‌کنند. داروهای افیونی بخشی از مغز که تنفس را کنترل می‌کند تحت تأثیر قرار می‌دهند و مصرف بیش‌ازحد می‌تواند منجر به مرگ شود. مصرف افیون‌ها با الکل این خطر را افزایش می‌دهد. GHB و فلونیترازپام ممکن است باعث آرامش، گیجی و از دست دادن حافظه شوند.
🔴این به اصطلاح “داروهای تجاوز” توانایی مقاومت در برابر تماس ناخواسته و به خاطر آوردن رویداد را مختل می‌کنند. در دوزهای بالا، می‌توانند باعث تشنج، کما و مرگ شوند. خطر در صورت مصرف این داروها با الکل افزایش می‌یابد. MDMA که به نام مولی یا اکستازی نیز شناخته می‌شود — می‌تواند توانایی بدن برای تنظیم دما را مختل کند. افزایش شدید دمای بدن می‌تواند منجر به نارسایی کبد، کلیه یا قلب و مرگ شود. عوارض دیگر شامل کم‌آبی شدید است که منجر به تشنج می‌شود.
🔴در طولانی‌مدت، MDMA می‌تواند به مغز آسیب برساند. خطر خاص داروهای کلوپی این است که اشکال مایع، قرص یا پودر این داروها که در خیابان‌ها موجودند، اغلب حاوی مواد ناشناخته‌ای هستند که می‌توانند مضر باشند، از جمله سایر داروهای غیرقانونی یا دارویی.
به دلیل ماهیت سمی مواد استنشاقی، کاربران ممکن است دچار آسیب مغزی با شدت‌های مختلف شوند. مرگ ناگهانی حتی پس از یک بار قرار گرفتن در معرض این مواد ممکن است رخ دهد.
عوارض وابستگی به مواد و تغییردهنده زندگی
🟣ابتلا به بیماری‌های عفونی: افراد معتاد به مواد بیشتر در معرض بیماری‌های عفونی مانند HIV هستند، چه از طریق رابطه جنسی ناایمن یا به اشتراک گذاشتن سوزن با دیگران.
🟣سایر مشکلات سلامتی: اعتیاد به مواد می‌تواند منجر به مشکلات سلامت جسمی و روانی کوتاه‌مدت و بلندمدت شود که به ماده مصرفی بستگی دارد.
🟣حوادث: افراد معتاد به مواد بیشتر احتمال دارد هنگام تحت تأثیر مواد رانندگی کنند یا فعالیت‌های خطرناک دیگری انجام دهند.
🟣خودکشی: افرادی که به مواد معتاد هستند، بیشتر از افرادی که معتاد نیستند، با خودکشی می‌میرند. تغییرات رفتاری ممکن است باعث درگیری‌های خانوادگی یا مشکلات حضانت شود.
🟣مشکلات کاری: مصرف مواد می‌تواند باعث کاهش عملکرد کاری، غیبت و در نهایت از دست دادن شغل شود.
🟣مشکلات تحصیلی: مصرف مواد می‌تواند عملکرد تحصیلی و انگیزه برای موفقیت در مدرسه را تحت تأثیر منفی قرار دهد.
🟣مشکلات قانونی: مشکلات قانونی برای مصرف‌کنندگان مواد رایج است و می‌تواند ناشی از خرید یا داشتن مواد غیرقانونی، دزدی برای تأمین هزینه اعتیاد، رانندگی تحت تأثیر مواد یا الکل، یا اختلافات بر سر حضانت فرزند باشد.
🟣مشکلات مالی: صرف پول برای تأمین مواد، پول را از نیازهای دیگر می‌گیرد، می‌تواند منجر به بدهی شود و ممکن است به رفتارهای غیرقانونی یا غیراخلاقی منجر شود.
پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر
بهترین راه برای پیشگیری از اعتیاد به مواد، عدم مصرف ماده است. اگر ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما دارویی با پتانسیل اعتیاد تجویز کرد، هنگام مصرف آن احتیاط کنید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
روان‌پزشکان مراقبت‌های بهداشتی باید این داروها را در دوزها و مقادیر ایمن تجویز کنند و مصرف آن‌ها را نظارت کنند تا دوز بیش‌ازحد یا برای مدت طولانی تجویز نشود. اگر احساس می‌کنید نیاز به مصرف بیش از دوز تجویز شده دارید، با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید.
پیشگیری از سوءمصرف مواد در کودکان و نوجوانان
برای پیشگیری از سوءمصرف مواد در کودکان و نوجوانان، این اقدامات را انجام دهید:
🟢ارتباط برقرار کنید: با فرزندان خود درباره خطرات مصرف و سوءمصرف مواد صحبت کنید.
🟢گوش دهید: وقتی فرزندانتان درباره فشار همسالان صحبت می‌کنند، شنونده خوبی باشید و از تلاش‌های آن‌ها برای مقاومت در برابر آن حمایت کنید.
🟢الگوی خوبی باشید: از الکل یا مواد اعتیادآور سوءمصرف نکنید. فرزندان والدینی که مواد را سوءمصرف می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای اعتیاد به مواد هستند.
🟢پیوند را تقویت کنید: روی رابطه خود با فرزندانتان کار کنید. پیوند قوی و پایدار بین شما و فرزندتان خطر استفاده یا سوءمصرف مواد را کاهش می‌دهد.
پیشگیری از بازگشت اعتیاد به یک ماده
پس از اعتیاد به یک ماده، خطر بازگشت به الگوی اعتیاد بالاست. اگر دوباره مصرف ماده را شروع کنید، به احتمال زیاد دوباره کنترل مصرف آن را از دست خواهید داد حتی اگر درمان شده باشید و مدتی ماده را مصرف نکرده باشید.
🟢برنامه درمانی خود را دنبال کنید: هوس‌های خود را نظارت کنید. ممکن است به نظر برسد که بهبود یافته‌اید و نیازی به ادامه اقدامات برای حفظ زندگی بدون مواد ندارید. اما شانس شما برای ماندن بدون مواد بسیار بیشتر خواهد بود اگر به دیدن درمانگر یا مشاور خود ادامه دهید، در جلسات گروه‌های حمایتی شرکت کنید و داروهای تجویز شده را مصرف کنید.
🟢از موقعیت‌های پرخطر اجتناب کنید: به محله‌ای که قبلاً از آنجا مواد تهیه می‌کردید، بازنگردید و از گروه‌های قدیمی مرتبط با مواد دوری کنید.
🟢در صورت مصرف دوباره ماده، فوراً کمک بگیرید: اگر دوباره مصرف ماده را شروع کردید، فوراً با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، متخصص سلامت روان یا کسی که می‌تواند به شما کمک کند، صحبت کنید.
تشخیص اعتیاد به مواد مخدر
تشخیص اعتیاد به مواد (اختلال مصرف مواد) نیازمند ارزیابی جامع است و اغلب شامل ارزیابی توسط روانپزشک، روانشناس یا مشاور مجاز الکل و مواد مخدر است. آزمایش‌های خون، ادرار یا سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی برای ارزیابی مصرف مواد استفاده می‌شوند، اما آزمایش تشخیصی برای اعتیاد نیستند.
با این حال، این آزمایش‌ها ممکن است برای نظارت بر درمان و بهبودی استفاده شوند. برای تشخیص اختلال مصرف مواد، اکثر متخصصان سلامت روان از معیارهای مندرج در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا، استفاده می‌کنند.
درمان
اگرچه درمانی برای اعتیاد به مواد وجود ندارد، گزینه‌های درمانی می‌توانند به شما در غلبه بر اعتیاد و حفظ زندگی بدون مواد کمک کنند. درمان شما به ماده مصرفی و هرگونه اختلال پزشکی یا سلامت روان مرتبط بستگی دارد. پیگیری طولانی‌مدت برای پیشگیری از بازگشت مهم است.
برنامه‌های درمانی
جلسات درمانی فردی، گروهی یا خانوادگی
تمرکز بر درک ماهیت اعتیاد، حفظ زندگی بدون مواد و پیشگیری از بازگشت
سطوح مختلف مراقبت و تنظیمات بسته به نیازهای شما، مانند برنامه‌های سرپایی، اقامتی و بستری
درمان ترک
هدف از سم‌زدایی، که به عنوان “ترک” یا درمان ترک نیز شناخته می‌شود، این است که به شما امکان دهد مصرف ماده اعتیادآور را به سرعت و ایمن متوقف کنید. برای برخی افراد، درمان ترک به صورت سرپایی ممکن است ایمن باشد. دیگران ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان یا مرکز درمانی اقامتی داشته باشند.
ترک از دسته‌های مختلف مواد مانند سرکوب‌کننده‌ها، محرک‌ها یا افیونی‌ها عوارض جانبی متفاوتی ایجاد می‌کند و نیازمند رویکردهای متفاوتی است. سم‌زدایی ممکن است شامل کاهش تدریجی دوز ماده یا جایگزینی موقت با موادی مانند متادون، بوپرنورفین، یا ترکیبی از بوپرنورفین و نالوکسون باشد.
مصرف بیش‌ازحد افیونی
در مصرف بیش‌ازحد افیونی، دارویی به نام نالوکسون می‌تواند توسط پاسخ‌دهندگان اضطراری یا در برخی مناطق توسط هر کسی که شاهد مصرف بیش‌ازحد باشد، تجویز شود. نالوکسون به طور موقت اثرات داروهای افیونی را معکوس می‌کند. اگرچه نالوکسون سال‌هاست که در بازار موجود است، اسپری بینی (نارکان، کلوکسادو) و شکل تزریقی آن اکنون در دسترس هستند، هرچند ممکن است بسیار گران باشند. صرف‌نظر از روش تحویل، پس از استفاده از نالوکسون فوراً مراقبت پزشکی بخواهید.
دارو به عنوان بخشی از درمان
پس از بحث با شما، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است دارو را به عنوان بخشی از درمان اعتیاد به افیون توصیه کند. داروها اعتیاد به افیون را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند در بهبودی شما کمک کنند. این داروها می‌توانند هوس شما برای افیون‌ها را کاهش دهند و ممکن است به پیشگیری از بازگشت کمک کنند. گزینه‌های دارویی برای اعتیاد به افیون شامل بوپرنورفین، متادون، نالترکسون و ترکیبی از بوپرنورفین و نالوکسون هستند.
درمان رفتاری
به عنوان بخشی از برنامه درمان مواد، درمان رفتاری نوعی روان‌درمانی می‌تواند توسط روانشناس یا روانپزشک انجام شود، یا ممکن است از یک مشاور مجاز الکل و مواد مخدر مشاوره دریافت کنید. درمان و مشاوره ممکن است به صورت فردی، خانوادگی یا گروهی انجام شود. درمانگر یا مشاور می‌تواند:
به شما کمک کند راه‌هایی برای مقابله با هوس مواد پیدا کنید
استراتژی‌هایی برای اجتناب از مواد و پیشگیری از بازگشت پیشنهاد دهد
پیشنهادهایی برای مدیریت بازگشت در صورت وقوع ارائه دهد
درباره مسائل مربوط به شغل، مشکلات قانونی و روابط با خانواده و دوستان صحبت کند
اعضای خانواده را درگیر کند تا مهارت‌های ارتباطی بهتری کسب کنند و حمایت‌کننده باشند
سایر شرایط سلامت روان را مورد توجه قرار دهد
گروه‌های حمایتی
بسیاری از گروه‌های حمایتی خودیاری، اگرچه نه همه، از مدل ۱۲ مرحله‌ای که ابتدا توسط الکلی‌های گمنام توسعه یافت، استفاده می‌کنند. گروه‌های حمایتی خودیاری، مانند معتادان گمنام، به افرادی که به مواد معتاد هستند کمک می‌کنند. پیام گروه‌های حمایتی خودیاری این است که اعتیاد یک اختلال مداوم با خطر بازگشت است.
این گروه‌ها می‌توانند احساس شرم و انزوایی را که می‌تواند منجر به بازگشت شود، کاهش دهند. درمانگر یا مشاور مجاز شما می‌تواند به شما در یافتن یک گروه حمایتی خودیاری کمک کند. همچنین ممکن است گروه‌های حمایتی را در جامعه خود یا در اینترنت پیدا کنید.
سخن پایانی
غلبه بر اعتیاد و حفظ زندگی بدون مواد نیازمند تلاش مداوم است. یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای جدید و دانستن اینکه از کجا کمک بگیرید ضروری است. به یک درمانگر مورد اعتماد یا مشاور اعتیاد مراجعه کنید. اعتیاد به مواد با مشکلات متعددی مرتبط است که ممکن است با درمان یا مشاوره، از جمله نگرانی‌های سلامت روان یا مشکلات خانوادگی، بهبود یابند.
مراجعه به روانپزشک، روانشناس یا مشاور معتبر در کلینیک آنلاین روان هاب ممکن است به شما کمک کند آرامش ذهنی خود را بازیابید و روابط خود را ترمیم کنید. برای سایر اختلالات سلامت روان درمان بخواهید. افرادی که مشکلات سلامت روان دیگری مانند افسردگی دارند، بیشتر احتمال دارد به مواد معتاد شوند.
اگر علائم یا نشانه‌های مشکلات سلامت روان دارید، فوراً از یک متخصص سلامت روان واجد شرایط درمان بخواهید. به یک گروه حمایتی بپیوندید. گروه‌های حمایتی، مانند معتادان گمنام یا الکلی‌های گمنام، می‌توانند در مقابله با اعتیاد بسیار مؤثر باشند. همدردی، درک و تجربیات مشترک می‌توانند به شما کمک کنند اعتیاد خود را بشکنید و بدون مواد بمانید.
