13 ترفند بهبود تمرکز کودکان

13 ترفند بهبود تمرکز کودکان

بسیاری از والدین وقتی می‌بینند فرزندشان در حفظ تمرکز و توجه مشکل دارد، این پرسش را مطرح می‌کنند که چگونه می‌توان تمرکز او را تقویت کرد؟ هر کودکی سطح متفاوتی از توجه و تمرکز دارد و مشکلات تمرکز ممکن است به دلایلی مثل استرس یا تغذیه نامناسب مرتبط باشد. برای کمک به بهبود توانایی تمرکز کودکان، باید علائم را به‌دقت بررسی کنید، دلایل را شناسایی کنید و راهکارهای مناسب برای تقویت تمرکز بیابید.

همچنین، می‌توانید با استفاده از بازی‌های هدفمند، تمرکز فرزندتان را بهبود ببخشید. کودکان به دلیل بی‌احتیاطی یا شیطنت‌های خاص دوران کودکی ممکن است در فعالیت‌های روزمره، بازی‌ها، مطالعه و غیره به‌صورت موقت دچار عدم تمرکز و حواس‌پرتی شوند. این مسئله لزوماً به معنای وجود معلولیت‌های خاص نیست.

بااین‌حال، گاهی بی‌توجهی در کودکان به‌عنوان یک اختلال عصبی تلقی می‌شود و اگر علائم طولانی‌مدت همراه با ADHD مشاهده شود، باید جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد. مشکلات تمرکز در کودکان اغلب ریشه در سنین پایین دارد و اگر درمان به‌موقع آغاز نشود، این اختلال می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد و گاهی به‌صورت بیش‌فعالی شدیدتر بروز کند. امروزه متخصصان معتقدند که با مراجعه به روانپزشک می‌توان این اختلال را کنترل و درمان کرد و از تأثیرات منفی آن بر زندگی فرد در بزرگسالی جلوگیری نمود.

با یه گفت‌وگوی ساده با روانشناس در کلینیک آنلاین روان هاب، رازهای رشد و شادی کودکت رو کشف کن!

عدم تمرکز در کودکان چیست؟

صداهای محیط، را نادیده بگیریم و با دقت کامل به آنچه در لحظه برایمان اهمیت دارد بپردازیم، توجه متمرکز شکل می‌گیرد. حواس‌پرتی برای همه ما اتفاق می‌افتد، اما هرچه بتوانیم مدت طولانی‌تری روی کار بمانیم و موضوع مورد نظر را عمیق‌تر بررسی کنیم، نشان‌دهنده تمرکز قوی‌تر است. توجه و تمرکز دو مؤلفه اصلی دارد:

‼️حفظ توجه روی اطلاعات مرتبط
‼️نادیده گرفتن اطلاعات غیرمرتبط

با توجه به این دو مؤلفه، مشکلات عدم تمرکز در کودکان گاهی به دلیل ناتوانی در حفظ توجه مداوم و گاهی به دلیل ضعف در حذف اطلاعات غیرمرتبط بروز می‌کند. عدم تمرکز در کودکان به معنای ناتوانی در تفکر صحیح، تمرکز نکردن روی وظایف یا بی‌توجهی به آن‌هاست. این مشکلات می‌توانند تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر عملکرد کودک در مدرسه یا هنگام انجام تکالیف داشته باشند.

آمار اختلالات توجه و تمرکز در جوامع، فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف متفاوت است. به‌طور میانگین، حدود 7 تا 10 درصد کودکان با مشکل بی‌توجهی مواجه هستند. در بسیاری از موارد، پس از سه سالگی، معلمان یا مربیان مهدکودک و مدرسه برای اولین بار از حواس‌پرتی یا بی‌توجهی کودک شکایت می‌کنند.

ADHD یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین اختلالات عصبی در دوران کودکی و نوجوانی است. در حال حاضر، حدود سه میلیون کودک در سراسر جهان برای درمان مشکلات تمرکز، دارو مصرف می‌کنند. این اختلال در 3-4 درصد کودکان مدرسه‌ای و 4 درصد بزرگسالان دیده می‌شود.

تمرکز کردن برای کودکان همیشه آسان نیست و این چالش برای بسیاری از والدین آشناست. این مسئله در سال‌های اولیه زندگی کاملاً طبیعی است، اما اگر کودک به سن مدرسه رسیده و برای مدت طولانی در انجام وظایف خود با مشکل مواجه است، ممکن است دچار اختلال تمرکز باشد. این بی‌توجهی می‌تواند تأثیر منفی بر تحصیل و دیگر جنبه‌های زندگی او داشته باشد.

چگونه متوجه شویم کودکمان دچار عدم تمرکز است؟

شناسایی نشانه‌های عدم تمرکز در کودک برای ارائه حمایت به‌موقع و پیگیری مناسب بسیار اهمیت دارد.

🚨به‌راحتی حواسش پرت می‌شود

🚨بی‌قراری نشان می‌دهد

🚨وسایل خود را گم می‌کند

🚨رفتار بی‌نظم و بی‌انضباط دارد

🚨رعایت قوانین برایش دشوار است

🚨در انجام تکالیف مدرسه با مشکل مواجه است

🚨بدخلقی، تحریک‌پذیری یا پرخاشگری از خود نشان می‌دهد

🚨توانایی حفظ روابط دوستانه را ندارد

فقط یه کلیک تا کشف لایه‌های پنهان شخصیت کودکت فاصله داری این تست ADHD رایگان کودکان کمکت میکنه!

معرفی سه ترفند مؤثر برای تقویت تمرکز کودکان

1.به فرزند خود توجه نشان دهید

کنار کودکتان بنشینید و هنگام بازی، کتاب خواندن یا صحبت کردن با او، تماس چشمی برقرار کنید و به علایق او دقت کنید تا متوجه شوید چه چیزهایی بیشتر توجه او را جلب می‌کند. از معلم فرزندتان مشاوره بگیرید، زیرا او به دلیل ارتباط نزدیک با کودک می‌تواند راهکارهای مفیدی برای رفع مشکلات تمرکز ارائه دهد. با صبر و حوصله رفتار کنید و به جای سرزنش، سعی کنید فرزندتان را درک کنید.

2.عوامل حواس‌پرتی را کاهش دهید

برخی کودکان با کوچک‌ترین صدا تمرکز خود را از دست می‌دهند. برای کمک به تمرکز بیشتر، آن‌ها را در محیطی آرام و دور از سر و صداها قرار دهید. هنگامی که کودکتان مشغول مطالعه است، از صحبت کردن با تلفن یا تماشای تلویزیون خودداری کنید. خودتان الگویی برای فرزندتان باشید؛ زمانی که او در حال مطالعه است، شما هم مطالعه کنید و فضایی آرام در خانه ایجاد کنید تا او را به انجام بهتر کارش تشویق کنید.

3.زمان استفاده از گوشی موبایل را محدود کنید

به جای خرید گوشی موبایل، وسایلی تهیه کنید که خلاقیت کودک را تقویت کند. برای تماشای تلویزیون زمان‌بندی مشخصی تعیین کنید؛ مثلاً پس از یک ساعت، تلویزیون را خاموش کنید. بر استفاده فرزندتان از گوشی موبایل نظارت داشته باشید و برای آن هم محدودیت زمانی مشخص کنید.

13 ترفند بهبود تمرکز کودکان

1.انجام تمرینات و بازی های متمرکز بر تمرکز

از آنجایی که کودکان با بازی کردن بهتر و بیشتر یاد می گیرند، خوب است که یک عنصر سرگرمی را به فعالیت های آنها اضافه کنید. استفاده آنها از تلفن همراه، تبلت و رایانه را محدود کنید و در عوض آنها را تشویق کنید تا با اسباب بازی های ساده بازی کنند و در تمرینات و فعالیت هایی شرکت کنند که تمرکز را افزایش می دهد.

🟣بازی های فکری: این نوع سرگرمی مانند: پازل، جدول کلمات متقاطع، بازی با ورق و … این بازی ها می توانند حافظه و تمرکز را بهبود بخشند.

🟣مرتب سازی: مرتب سازی و تمرکز ارتباط نزدیکی با هم دارند. دنبال کردن دستور غذا، تهیه غذا بر اساس دستور، چیدن سفره و … نمونه هایی از مرتب سازی هستند.

🟣نشستن خالی: در این بازی کودک تشویق می شود که روی صندلی بنشیند و کار دیگری انجام ندهد تا ببیند چقدر می تواند دوام بیاورد. بازی هایی مانند «مجسمه شو» نیز در این دسته قرار می گیرند

🟣تفاوت را بیابید: حتماً در مجلات یا رسانه های اجتماعی سرگرمی را دیده اید که می گوید “تفاوت این دو عکس را پیدا کنید” و این همان است.

🟣زبان پیچ: یکی از تفریحات دوران کودکی ما «زبان پیچ» یا «زبان پیچان» بود که البته در آن زمان چنین نامی نداشت. این کلمه معادل Tongue Twister است. نوعی بازی با کلمات که در آن باید عبارات سخت را چندین بار پشت سر هم به درستی تلفظ کنیم. عباراتی مانند: چایی داغه، دایی چاقه» یا «شیش سیخ جیگر، سیخی شیش هزار». با جستجو در اینترنت می توانید از این قبیل جملات خنده دار و عصبی کننده زیاد پیدا کنید و از آنها برای به چالش کشیدن تمرکز کودک خود استفاده کنید!

🟣چه چیزی حذف شده است؟: یک سری اعداد، حروف یا کلمات از آهنگی را که فرزندتان دوست دارد به ترتیب بخوانید، اما یک عدد، حرف یا کلمه را کنار بگذارید. فرزند شما باید قطعه گم شده را پیدا کند. یا بسته به سن کودک می توانید از او بخواهید اعداد را برعکس بشمارد.

2.فراهم آوردن محیطی بدون حواس پرتی

برخی از کودکان در محیط های آرام و دلپذیر به خوبی تمرکز می کنند و برخی در فضا هایی که کمی شلوغ و پر سر و صدا هستند راحت ترند. اولین قدم برای افزایش تمرکز کودک این است که ببینیم او از عهده چه فضایی برمی آید. پس از آن با پخش موسیقی آرامش بخش (در صورت لزوم)، استفاده از منابع نور ملایم، خاموش کردن تلویزیون، خارج کردن وسایلی مانند تلفن همراه از اتاق و در دسترس قرار دادن وسایل ضروری از همان ابتدا، حواس پرتی را به حداقل برسانید.

3.استفاده از سبزیجات و غذای سالم

پرهیز از غذاهای ناسالم، مصرف پروتئین کافی، کاهش قند و سبزیجات و میوه های بیشتر در رژیم غذایی، قدرت بیشتری به مغز می دهد و تمرکز را تقویت می کند.

4.برنامه ریزی و زمان بندی

اگر برای کارهایی مانند مطالعه و ورزش برنامه داشته باشیم، کودک آمادگی و تمرکز بهتری روی آن پیدا می کند.

5.چرت بعد از ظهر

علاوه بر نقش غیرقابل انکار خواب شبانه، چرت زدن بعد از ظهر یا بعد از مدرسه نیز به افزایش تمرکز کمک می کند. البته در عرض یک ربع تا نیم ساعت نه بیشتر.

6.وظایف بزرگ را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید

خواندن یک فصل کتاب در یک زمان برای کودکان کار آسانی نیست. آن را به چند صفحه یا حتی چند پاراگراف تقسیم کنید تا کودک در هر جلسه بتواند بخشی از آن را بخواند. با تکمیل گام به گام قطعات کوچک، سرانجام کار بزرگ به پایان می رسد.

7.سبک یادگیری خاص فرزندتان را پیدا کنید

باز هم همان بحث در مورد سبک های یادگیری، بسته به سبک خاص فرزندتان، می توانید از ایده های زیر استفاده کنید:

🟣یادگیری بصری: کودکانی که با دیدن بهتر یاد می گیرند، اگر بخوانند و بنویسند، اطلاعات را بهتر به خاطر خواهند آورد.

🟣فلش کارت‌ها: با استفاده از فلش کارت می توانید معانی لغات، لغات انگلیسی و مفاهیم مختلف را به شکلی بهتر و لذت بخش تر یاد بگیرید. همان برگه های کوچکی که در یک طرف یک کلمه را می نویسیم و در طرف دیگر معنی آن را یادداشت می کنیم.

🟣نمودارها و جداول: برخی از کودکان اگر چیزی را که مطالعه می کنند به شکل نمودار و نمودار تبدیل کنند، بهتر می فهمند. همزمان با در دست گرفتن مداد، مهارت های حرکتی کودک نیز تقویت می شود.

🟣حاشیه نویسی، حتی اگر نامرتب باشد: حتی اگر حاشیه نویسی نامرتب باشد، باز هم برخی از کودکان نکات درس را بهتر با آن به یاد می آورند.

🟣یادگیری شنیداری: برخی از کودکان با گوش دادن بهتر یاد می گیرند. برخی از افراد با بلند خواندن یا گوش دادن به صحبت های دیگری که متنی را می خواند ارتباط بهتری برقرار می کنند. کتاب صوتی و ضبط صدای معلم می تواند برای این دو گروه مفید باشد

🟣گوش دادن به موسیقی: برخی افراد با گوش دادن به موسیقی ملایم در حین مطالعه، تمرکز را آسان تر می کنند.

🟣یادگیری عملی: برخی از دانش آموزان باید از نزدیک با مشکل درگیر شوند و به طور عملی، گاهی اوقات با کمک لمس، مطالب را به طور کامل درک کنند. نرم افزارهای شبیه سازی علمی مانند برنامه های نجوم، شبیه سازی های فیزیک و اطلس بدن انسان احتمالاً برای این گروه خوب هستند.

تست رایگان سبک های یادگیری وارک نوجوانان (VARK) سبک یادگیری کودک شما را در چهار دسته دیداری، شنیداری، خواندن/نوشتن و جنبشی شناسایی می‌کند.

8.کودک خود را برای کار بعدی آماده کنید

اگر کارهای فرزندتان به هم گره خورده است، به او بگویید که در مرحله بعد چه کاری انجام دهد. البته بین اتمام کار فعلی و شروع کار بعدی چند دقیقه به او استراحت دهید.

9.یک ضرب الاجل تعیین کنید

همانطور که قبلاً گفته شد، اگر برای انجام کار ضرب الاجلی تعیین کنید، کودک سعی می کند توجه بیشتری به کار داشته باشد. مثلاً می توانید بگویید که او باید 5 صفحه از فلان کتاب را در بیست دقیقه بخواند. بهتر است این زمان یک ربع تا بیست دقیقه بیشتر نباشد. زیرا کودکان معمولاً با تمرکز طولانی مدت عملکرد خوبی ندارند.

10.یک سیستم تشویقی ایجاد کنید

می توانید مکانیزمی برای پاداش دادن به کودک ایجاد کنید. جوایزی که در نظر می گیرید نباید غذا یا اسباب بازی باشد. به عنوان مثال، می توانید از تشویق زبانی استفاده کنید یا به کودک اجازه دهید در ازای انجام تکالیف، کتاب داستانی را که دوست دارد بخواند.

11.برای تحرک و بازیگوشی زمان بگذارید

کودکان ذاتاً پرانرژی و خستگی ناپذیر هستند. اگر بعد از انجام یک کار ذهنی، آنها را رها کنید و انرژی خود را با بازی و پریدن به اطراف آزاد کنید، احتمالاً برای کار بعدی تمرکز بیشتری خواهند داشت.

12.مدیریت انرژی کودکان

برخی از کودکان صبح و برخی در عصر انرژی بیشتری دارند. وقتی انرژی زیاد است، کودک می تواند در مطالعه و سایر کارها تمرکز بهتری داشته باشد. بهتر است در ساعات اوج انرژی کارهای سخت را به او بسپارید و با کم شدن توانش به سراغ کارهای آسان تری بروید.

13.آرامش و تخیل

ترکیب تکنیک های آرامش بخش، مانند تنفس عمیق و شکمی، با تصاویر مثبت می تواند قدرت مغز را تقویت کند. به عنوان مثال، می توانید از کودک خود بخواهید چشمانش را ببندد و تصور کنید که در کلاس درس با تمرکز به درس گوش می دهد. از او بپرسید که چه می بیند. چه می شنوید چه چیزی حواس او را پرت می کند؟ و چگونه می تواند جلوی حواس پرتی را بگیرد؟ با تمرین این ایده ها می تواند به تدریج رفتار خود را در مدرسه تغییر دهد.

علل کاهش تمرکز در کودکان

کاهش تمرکز در کودکان می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که هر یک از آن‌ها به‌تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، در ایجاد این مشکل نقش دارند. برخی از رایج‌ترین عوامل مؤثر عبارت‌اند از:

🔺کمبود خواب کافی: نداشتن استراحت و خواب مناسب، توانایی ذهنی کودک برای تمرکز را کاهش می‌دهد.

🔺وجود مشکلات یادگیری: اختلالات یادگیری می‌توانند باعث شوند کودک در انجام تکالیف یا فعالیت‌های آموزشی تمرکز کافی نداشته باشد.

🔺رژیم غذایی ناسالم یا نامتعادل: تغذیه نادرست می‌تواند بر عملکرد مغز و تمرکز ذهنی کودک تأثیر منفی بگذارد.

🔺واگذاری وظایف بیش‌ازحد دشوار: اگر وظایف یا انتظارات از کودک بیش از توان او باشد، ممکن است منجر به سردرگمی و کاهش تمرکز شود.

🔺حواس‌پرتی مفرط: محیط‌های شلوغ، استفاده زیاد از وسایل الکترونیکی یا نبود نظم می‌تواند تمرکز کودک را مختل کند.

🔺وجود نگرانی‌ها و تنش‌های ذهنی: اضطراب، نگرانی یا فشارهای روحی موجب آشفتگی ذهنی کودک و کاهش توانایی تمرکز او می‌شود.

🔺کم‌تحرکی و نبود فعالیت بدنی کافی: نداشتن فعالیت بدنی منظم می‌تواند باعث کاهش انرژی و افت تمرکز در کودک شود.

🔺کمبود توجه و حمایت عاطفی از سوی والدین: نبود ارتباط عاطفی مناسب با والدین می‌تواند باعث بروز اختلال در تمرکز کودک شود.

🔺مشکلات فردی یا خانوادگی: مسائل شخصی، خانوادگی یا اجتماعی نیز می‌توانند تمرکز کودک را تحت تأثیر قرار دهند.

🔺فقدان انگیزه یا علاقه: اگر کودک نسبت به فعالیتی علاقه‌مند نباشد، معمولاً نمی‌تواند تمرکز کافی روی آن داشته باشد.

🔺تجربه احساس غم یا ناراحتی: احساساتی مانند اندوه یا افسردگی نیز ممکن است توان ذهنی کودک را برای تمرکز کاهش دهند.

راه‌های شناسایی کمبود تمرکز در کودکان

برای تشخیص مشکل تمرکز در کودکان، آزمایش قطعی و مشخصی وجود ندارد. تنها متخصص کودک و نوجوان، از طریق ارزیابی‌های بالینی و انجام مصاحبه‌های استاندارد، می‌تواند به شناسایی این اختلال بپردازد. این ارزیابی‌ها معمولاً شامل استفاده از مقیاس‌های درجه‌بندی اختلال تمرکز، ابزارهای طیف وسیع و انواع تست‌های تخصصی هستند.

در فرآیند تشخیص، مشاور با کودک گفت‌وگو می‌کند تا وجود اختلال تمرکز یا احتمال ابتلا به سایر اختلالات مانند اوتیسم، وسواس، یا ناتوانی‌های یادگیری را بررسی کند. در این مسیر از چندین نوع تست تخصصی استفاده می‌شود که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

🧠تست‌های کامپیوتری: این تست‌ها، معمولاً با طراحی سرگرم‌کننده، به بررسی میزان توجه کودک می‌پردازند. کودک باید به محرک‌های شنیداری یا دیداری نمایش‌داده‌شده روی صفحه نمایش واکنش نشان دهد و سیستم، توانایی تمرکز او را ارزیابی می‌کند. از جمله پرکاربردترین تست‌های این گروه می‌توان به تست TOVA و تست کانرز اشاره کرد.

🧠تست‌های هوش کودک: این نوع تست‌ها نه‌تنها ضریب هوشی (IQ) کودک را اندازه‌گیری می‌کنند، بلکه می‌توانند به شناسایی ناتوانی‌های یادگیری در کودکانی که دچار مشکلات تمرکز هستند نیز کمک کنند.

🧠تست‌های توانایی‌های خاص: در این دسته از ارزیابی‌ها، جنبه‌هایی مانند رشد زبانی، دامنه واژگان، حافظه، و مهارت‌های حرکتی مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشکلات احتمالی در پردازش اطلاعات یا ناتوانی‌های یادگیری شناسایی شوند.

کلام آخر

اختلال کم‌توجهی کودکان خطرناک نیست و با تشخیص به‌موقع قابل کنترل است. برای تشخیص، وجود حداقل دو علامت به‌مدت شش ماه ضروری است. رفتارهای این کودکان معمولاً عمدی نیست و نیاز به درک و همراهی والدین دارند. کاهش تمرکز اغلب در کودکان بیش‌فعال دیده می‌شود؛ آن‌ها معمولاً حواس‌پرت، خیال‌پرداز و زودعصبانی‌اند و وسایلشان را گم می‌کنند. مراقبت خانگی، توجه والدین، اصلاح رفتار و بازی‌های ذهنی به بهبود آن‌ها کمک می‌کند.