کاوش عصبی درباره بیماری کاتاپلکسی

کاوش عصبی درباره بیماری کاتاپلکسی

طبق گزارش موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS)، کاتاپلکسی (Cataplexy) یا بی‌اختیاری عضلانی، یک اختلال مغزی به شمار می‌رود که منجر به از دست رفتن ناگهانی و موقتی تونوس عضلانی و کنترل آن می‌شود. احساسات شدید، نظیر خشم، استرس، اضطراب، ترس، خلق افسرده، شادی و خنده، معمولاً محرک حملات کاتاپلکسی هستند.

در بیشتر موارد، علت کاتاپلکسی به نارکولپسی نوع ۱ برمی‌گردد، که یک اختلال خواب مزمن و عصبی است و مغز را در تنظیم درست چرخه‌های بیداری و خواب دچار مشکل می‌کند. زندگی با سندرم کاتاپلکسی پر از چالش است. افراد همیشه قادر به کنترل احساسات یا واکنش‌های عاطفی خود نیستند. به همین دلیل، حملات کاتاپلکتیک ممکن است در مواقعی که اصلاً انتظارش را ندارند، رخ دهند.

شخصی را مجسم کنید که هنگام تجربه احساسات روزمره‌ای مانند خنده یا گریه، قادر به حفظ کنترل بر خود نیست و بلافاصله پس از این واکنش‌های طبیعی، روی زمین فرومی‌ریزد. این وضعیت ممکن است حتی تا ۱۰ بار در روز برای او تکرار شود. فرد برای مدتی روی زمین بی‌حرکت می‌ماند تا وضعیتش به حالت عادی بازگردد.

این فرد نمی‌تواند به تماشای یک فیلم کمدی یا درام غم‌انگیز برود، زیرا هر خنده یا گریه‌ای او را به حالت غش می‌برد. تصور چنین عارضه‌ای حتی دشوار است، در حالی که این یک بیماری واقعی به نام کاتاپلکسی است. در این نوشتار، به بررسی علل و روش‌های درمان این بیماری می‌پردازیم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که کاتاپلکسی دقیقاً چیست.

کاتاپلکسی چیست؟

کاتاپلکسی یک اختلال عصبی بسیار نادر است که تعداد مبتلایان به آن اندک است. در این بیماری، فرد پس از واکنش‌های احساسی و عواطف شدید انسانی مانند هیجان، لذت، شوک، خشم و حتی عشق، به این عارضه دچار می‌شود. چنین افرادی نمی‌توانند به هیچ محرکی واکنش طبیعی خود را بروز دهند؛ زیرا بلافاصله پس از آن، به حالت بیهوشی روی زمین می‌افتند و پس از مدتی به حالت پیشین بازمی‌گردند.

در واقع، این بیماری به از دست رفتن ناگهانی کنترل و تسلط بر عضلات اطلاق می‌شود که معمولاً هر دو سمت بدن را درگیر می‌کند و اغلب توسط احساسات خوشایند و دلپذیر تحریک می‌گردد. به افراد مبتلا توصیه می‌شود به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند. این بیماری در حالت بیداری رخ می‌دهد و حملاتی از خفیف تا شدید را شامل می‌شود. در موارد خفیف، تنها یک عضله مانند پلک‌ها افتادگی پیدا می‌کند، اما در موارد شدیدتر، ممکن است کل بدن به طور ناگهانی دچار ضعف و افتادگی شود. گاهی کاتاپلکسی را به اشتباه با اختلال تشنج یکی می‌دانند.

علل و عوامل خطر کاتاپلکسی چیست؟

یک فرضیه درباره این بیماری حاکی از آن است که در کاتاپلکسی، خواب REM مختل شده و فلج عضلانی مرتبط با آن در زمان هوشیاری رخ می‌دهد. این فرضیه، که بر پایه قطع ارتباط بین مغز و ستون فقرات در خواب REM (حرکت سریع چشم) استوار است، نشان می‌دهد که کاتاپلکسی در واقع همان فلج موقت عضلات است که به طور طبیعی در خواب REM اتفاق می‌افتد، اما در این بیماری، در حالت بیداری بروز می‌کند. علت دقیق این تداخل ناشناخته است.

اما یکی از عوامل کلیدی بروز این بیماری، از دست رفتن نورون‌هایی است که هیپوکرتین تولید می‌کنند. هیپوکرتین یک انتقال‌دهنده عصبی است که در چرخه خواب و بیداری نقش مهمی در تقویت بیداری ایفا می‌کند. همچنین بیان می‌شود که کاتاپلکسی یک بیماری خودایمنی است. این واکنش خودایمنی منجر به تولید آنتی‌بادی‌هایی در بدن می‌شود که نورون‌های تولیدکننده هیپوکرتین را در مغز تخریب می‌کنند. در افراد مبتلا، تعداد حملات می‌تواند از کمتر از یک بار در سال تا چندین بار در روز متغیر باشد. یک فرد مبتلا به طور میانگین ممکن است در هفته یک یا چند حمله را تجربه کند.

بیشتر موارد کاتاپلکسی یا بی‌اختیاری عضلانی به دلیل ابتلا به نارکولپسی نوع ۱ رخ می‌دهد. علت دقیق نارکولپسی ناشناخته است، اما افراد مبتلا سطوح غیرعادی از هورمون مغزی تنظیم‌کننده خواب و بیداری به نام هیپوکرتین (hypocretin) دارند. کمبود این هورمون می‌تواند خواب REM را در زمان نامناسب فعال کند. دلیل این تغییر هورمونی مشخص نیست، اما ممکن است ناشی از اختلال در سیستم ایمنی باشد که سلول‌های ایمنی را به حمله به سلول‌های مغزی حاوی هیپوکرتین وادار می‌کند.

بسیاری از افراد مبتلا به نارکولپسی، کاتاپلکسی را نیز تجربه می‌کنند. در برخی موارد، نارکولپسی نوع ۲ (نوعی اختلال خواب بدون کاتاپلکسی و با علائم خفیف‌تر) ممکن است به نارکولپسی همراه با حملات کاتاپلکتیک تبدیل شود. در چرخه‌های خواب طبیعی، افراد پیش از ورود به فاز REM، سه مرحله خواب غیرREM (NREM) را طی می‌کنند. اما در نارکولپسی، این چرخه‌ها نادرست عمل می‌کنند. افراد مبتلا ممکن است بلافاصله پس از به خواب رفتن وارد REM شوند و مرحله NREM را رد کنند.

این وضعیت هم شب‌ها و هم در چرت‌های روزانه رخ می‌دهد و مرز بین بیداری و خواب را محو می‌کند. فاز REM خواب، زمانی است که رویاها رخ می‌دهند و بدن فلج می‌شود. در افراد مبتلا به نارکولپسی، این فلج مرتبط با REM در زمان نامناسب فعال می‌شود، که می‌تواند به فلج خواب و توهمات واضح هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن منجر شود. اپیزودهای کاتاپلکسی شبیه به از دست رفتن کنترل عضلانی طبیعی در REM است، با این تفاوت که در حالت بیداری رخ می‌دهد.

تحقیقات منتشرشده در مجله علوم اعصاب نشان می‌دهد که در افراد سالم، احساسات مثبت ممکن است ضعف عضلانی موقتی ایجاد کند (مانند ضعف هنگام خنده)، اما هورمون هیپوکرتین مغز که در نارکولپسی کمبود آن وجود دارد از شل شدن کامل عضلات در این شرایط جلوگیری می‌کند. این توضیح می‌دهد که چرا افراد مبتلا به کاتاپلکسی اغلب به نارکولپسی نیز دچار هستند.

علائم کاتاپلکسی

علائم کاتاپلکسی اغلب در دوران کودکی و بزرگسالی، بین سنین ۷ تا ۲۵ سالگی، ظاهر می‌شود. اما همچنان می‌تواند در هر سن و زمان دیگری رخ دهد. حملات کاتاپلکسی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد؛ برای مثال، از شل شدن خفیف و غیرقابل‌توجه یک عضله تا فلج موقت اما شدید کل بدن. افراد مبتلا ممکن است یکی یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشند:

🔷کج شدن یک طرف صورت یا حالت صورتی مانند چندش به خود گرفتن
🔷حرکات غیرعادی زبان
🔷تیک یا جنبش و تکان خوردن صورت
🔷لرزش فک
🔷افتادن سر
🔷لرزیدن و خم شدن زانو
🔷افتادگی پلک
🔷مشکل در صحبت کردن و تکلم

به زمین افتادن و ناتوانی در حرکت در همه افراد رخ نمی‌دهد. این حالت معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد و سپس بدون هیچ مداخله‌ای، فرد به حالت عادی بازمی‌گردد. اگر با فردی مبتلا به این بیماری مواجه شدید و او روی زمین افتاد، ابتدا مطمئن شوید که تنفسش درست است و مشکلی در آن وجود ندارد. کاتاپلکسی مغزی، یا ضعف غیرارادی عضلانی، معمولاً از چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه می‌یابد و ممکن است چندین بار در سال یا حتی چندین بار در روز رخ دهد.

احساسات شدید غم، هیجان، شادی یا سایر عواطف می‌تواند منجر به خم شدن زانوها، افتادن سر، یا سقوط فرد روی زمین در حالی که ایستاده است و از دست دادن کنترل عضلات پا شود. این وضعیت اغلب به اشتباه با تشنج تشخیص داده می‌شود. اما برخلاف تشنج، افراد مبتلا به آن کاملاً بیدار و آگاه از آنچه در جریان است، باقی می‌مانند. با این وجود، برخی ممکن است بلافاصله پس از پایان حمله به خواب بروند. افراد مبتلا به کاتاپلکسی باید همیشه هوشیار باشند تا از آسیب‌دیدگی جلوگیری کنند.

حتی برخی از آن‌ها ممکن است از فعالیت‌هایی مانند شنا، بالا رفتن از نردبان یا حمام کردن دوری کنند. علائم کاتاپلکسی می‌تواند ضعف عضلانی را در هر بخشی از بدن ایجاد کند، اما معمولاً اندام‌ها را درگیر می‌کند (مانند افتادن اشیاء از دست‌ها، شل شدن پاها و سقوط روی زمین). همچنین ممکن است بر صورت تأثیر بگذارد، مثلاً افتادن پلک‌ها و شل شدن فک. حملات از خفیف (مانند افتادگی جزئی پلک) تا شدید (مانند سقوط کامل روی زمین) متغیر هستند.

چگونه کاتاپلکسی تشخیص داده میشه؟

تست‌های مختلفی برای کمک به تشخیص کاتاپلکسی وجود دارد، اما تشخیص دقیق‌تر بر پایه سابقه بیمار است. اغلب افراد مبتلا از خواب‌آلودگی مداوم در طول روز نزد پزشک شکایت می‌کنند. بنابراین، خواب‌آلودگی روزانه اولین و شایع‌ترین علامت کاتاپلکسی است. با این وجود، اگر کاتاپلکسی همراه با خواب‌آلودگی باشد، احتمالاً نارکولپسی وجود دارد.

یک دنیای جدید از اطلاعات منتظرته! برای کشف بیشتر، روی لینک وبینار آموزشی درمان اختلالات خواب کلیک کن.

افرادی که خواب‌آلودگی روزانه یا یکی از علائم کاتاپلکسی ذکرشده در بالا را دارند، باید به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند. پس از مراجعه به پزشک، احتمالاً دستور انجام تست خواب یا پلی سومنوگرافی و سپس تست سنجش خواب‌آلودگی در طول روز (MSLT) داده می‌شود. این تست بر پایه ۵ چرت روزانه در طول روز استوار است. انجام تست سنجش خواب‌آلودگی در طول روز، یک روز پس از تست پلی سومنوگرافی، می‌تواند به پزشک نشان دهد که آیا خواب دریافت‌شده در شب قبل بر چرت‌های روزانه تأثیر گذاشته یا خیر.

پیشگیری و درمان کاتاپلکسی

هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. اما می‌توان با مصرف داروهای خاص و همچنین اجتناب از عوامل تحریک‌کننده، از بروز مجدد آن جلوگیری کرد و آن را مدیریت نمود. همان‌گونه که بالاتر اشاره شد، سدیم اکسی‌بات دارویی است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده است. این دارو در دوزهای ۶ تا ۹ گرم به صورت شبانه برای درمان کاتاپلکسی استفاده می‌شود. این دارو در کاهش سرعت و شدت حملات مؤثر است. این دارو عوارض جانبی نیز دارد، از جمله سرگیجه، سردرد و حالت تهوع.

توجه کنید که این دارو نباید با الکل یا داروهای ضدافسردگی مصرف شود، زیرا ممکن است اختلال در تنفس ایجاد کند. از دیگر داروهایی که در کنترل این بیماری نقش دارند، داروهای ضدافسردگی هستند؛ مانند ونلافاکسین، یک داروی ضدافسردگی بازدارنده سروتونین-نورآدرنالین (SNRI)، و داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند کلومیپرامین، ایمی‌پرامین و دیزپرامین.

با این حال، شواهد نشان می‌دهد که اثربخشی داروهای ضدافسردگی برای کاتاپلکسی متفاوت است. همچنین باید اقدامات ایمنی برای جلوگیری از آسیب به فرد پس از افتادن و نقش بر زمین شدن، در نظر گرفته شود. اقدام مهم دیگر، رعایت بهداشت خواب است. هرچند استراتژی‌های دیگری نیز مفیدند، اما داروهای نارکولپسی معمولاً مؤثرترین روش برای پیشگیری از حملات کاتاپلکتیک به شمار می‌روند. برخی از این استراتژی‌ها عبارتند از:

🔺خواب به اندازه کافی: شب‌ها به اندازه کافی بخوابید یا اگر نیاز به چرت روزانه دارید، آن را برنامه‌ریزی کنید. کمبود خواب می‌تواند خطر حملات را افزایش دهد. خستگی فرد را در برابر محرک‌های عاطفی آسیب‌پذیرتر می‌کند و حملات را آسان‌تر می‌سازد. اگر خواب شبانه کافی ندارید یا خواب‌آلودگی روزانه آزاردهنده است، چرت‌های کوتاه (حداکثر ۲۰ دقیقه) در زمان‌های اوج خواب‌آلودگی امتحان کنید.

🔺فعالیت بدنی: ورزش منظم می‌تواند به طور غیرمستقیم خواب‌آلودگی روزانه را کاهش دهد. اگر احساس خواب‌آلودگی کردید و چرت ممکن نبود، پیاده‌روی کنید.

🔺اطلاع‌رسانی به نزدیکان: به دوستان، خانواده و همکاران بگویید که کاتاپلکسی شما توسط احساسات قوی یا موقعیت‌های خاص تحریک می‌شود. اگر حس کردید حمله‌ای نزدیک است، از اطرافیان بخواهید محیط را تغییر دهند.

کنار آمدن با کاتاپلکسی

حملات کاتاپلکسی معمولاً چند دقیقه طول می‌کشند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند. بین حملات، ممکن است مفید باشد که گام‌هایی برای اطمینان از ایمن بودن محیط برداشته شود زمانی که حملات رخ می‌دهند.

🟢ایجاد محیط ایمن: ضعف عضلانی ناگهانی می‌تواند فعالیت‌های معمولی را خطرناک‌تر کند. با پزشکان، پرستاران، و دیگرانی که کاتاپلکسی را تجربه می‌کنند صحبت کنید تا بیاموزید چگونه برای حملات برنامه‌ریزی کنید. توجه ویژه‌ای باید به فعالیت‌هایی مانند شنا، رانندگی، و بالا رفتن معطوف شود.

🟢صحبت با معلمان و مدیران: کارفرمایان و مدیران مدارس می‌توانند در ایجاد اقامت‌های ویژه برای افراد مبتلا به کاتاپلکسی مفید باشند. این اقامت‌ها ممکن است شامل زمان برای استراحت‌های کوتاه، تغییرات برای ایمن‌تر کردن محیط کار یا مدرسه، و اجازه انجام کار زمانی که فرد بیشترین هوشیاری را دارد، باشد.

🟢پیدا کردن حمایت: تجربه کاتاپلکسی می‌تواند از نظر احساسی خسته‌کننده و از نظر اجتماعی منزوی‌کننده باشد. صحبت با دیگرانی که با کاتاپلکسی زندگی می‌کنند می‌تواند به نکات عملی و حمایت احساسی کمک کند. از آنجایی که کاتاپلکسی اغلب در افراد تشخیص داده‌شده با نارکولپسی رخ می‌دهد، پیدا کردن منابع حمایت از نارکولپسی ممکن است گام اول مفیدی باشد.

راهکارهایی برای بهبود بهداشت خواب

برای بسیاری از افراد مبتلا به کاتاپلکسی، تغییرات سبک زندگی جنبه مهمی از مدیریت علائم است. در حالی که پیوند واضحی بین محرومیت از خواب و کاتاپلکسی برقرار نشده است، بسیاری از بیماران گزارش می‌دهند که خواب کافی منجر به حملات کمتری می‌شود.

بهبود بهداشت خواب یک راه آسان و مؤثر برای بهبود سلامت و کاهش خطرات از دست رفتن خواب است. بهداشت خواب شامل افزایش عادت‌هایی که خواب را ترویج می‌دهند و کاهش عادت‌هایی که با خواب تداخل دارند، می‌شود. در اینجا چند نکته برای بهبود بهداشت خوابتان آورده شده است.

🟢اولویت دادن به خواب: خواب کافی و با کیفیت را اولویت قرار دهید. هر روز در زمان یکسانی به رختخواب بروید و بیدار شوید، حتی در آخر هفته‌ها. حفظ برنامه خواب ثابت به بدنتان کمک می‌کند تا با ریتم‌های طبیعی خواب همخوانی پیدا کند.

🟢بهبود عادت‌های روزانه: فعالیت‌های روزانه می‌توانند بر خواب تأثیر بگذارند. مطمئن شوید که هر روز ورزش منظم و نور طبیعی دریافت می‌کنید. از سیگار کشیدن، الکل، کافئین، و وعده‌های غذایی سنگین در چند ساعت قبل از خواب اجتناب کنید.

🟢ایجاد روتین شبانه: حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب به خودتان زمان دهید تا آرام شوید. وسایل الکترونیک‌ی را خاموش کنید و فعالیتی آرامش‌بخش مانند خواندن، کشش، یا حمام کردن پیدا کنید. تمرین‌های آرام‌سازی می‌توانند به تسکین اعصاب و خواباندن شما به خوابی بهتر کمک کنند.

درمان کاتاپلکسی و گزینه‌های دارویی

هیچ درمانی قطعی برای نارکولپسی یا کاتاپلکسی در ایران یا سایر کشورها وجود ندارد. علائم نارکولپسی (از جمله حملات کاتاپلکتیک) معمولاً طی چند ماه ظاهر می‌شوند و مادام‌العمر ادامه می‌یابند. به طور کلی، افراد مبتلا ممکن است بیاموزند که رفتارها و فعالیت‌های خود را تنظیم کنند تا خطر حملات را به حداقل برسانند.

بسیاری از آن‌ها از موقعیت‌هایی که ممکن است حمله را تحریک کند، دوری می‌کنند؛ برای مثال، از روابط عاطفی، رانندگی یا سفر با دوستان اجتناب می‌ورزند. با این حال، هرچند نارکولپسی همراه با کاتاپلکسی مادام‌العمر است، داروهایی وجود دارند که به مدیریت علائم کمک می‌کنند.

درمان‌های جایگزین و مکمل برای کاتاپلکسی

علاوه بر داروها، درمان شناختی-رفتاری (CBT) یا آموزش تکنیک‌های بهبود رفتاری، می‌تواند به مدیریت چندین علامت نارکولپسی، از جمله حملات کاتاپلکتیک، کمک کند. تکنیک‌های CBT برای نارکولپسی متفاوت است، اما شامل شناسایی موقعیت‌ها و احساساتی می‌شود که حملات را تحریک می‌کنند و آموزش نحوه واکنش برای جلوگیری از آن‌ها.

یکی از تکنیک‌های بالقوه CBT، به نام اشباع محرک (stimulus satiation)، شامل قرار گرفتن مکرر بیمار در معرض محرک تحریک‌کننده است تا اثر آن کاهش یابد. با این حال، بیشتر مطالعات CBT را برای سایر اختلالات خواب بررسی کرده‌اند و تحقیقات بیشتری برای کاربرد آن در نارکولپسی لازم است. متخصص کاتاپلکسی می‌تواند با معرفی به گروه‌های مشاوره و حمایتی، به افراد مبتلا به نارکولپسی کمک کند تا استراتژی‌های مقابله‌ای بیاموزند و با چالش‌های مرتبط با بیماری روبرو شوند. روانشناس مورد اعتمادتو تو کلینیک آنلاین روان هاب پیداش کن و وقت مشاورتو رزرو کن!

داروهای بیماری کاتاپلکسی

برخی داروها که توسط متخصص مغز و اعصاب تجویز می‌شوند، برای کنترل علائم کاتاپلکسی مؤثر هستند و می‌توانند حملات را تا ۹۰ درصد کاهش دهند یا حتی در برخی افراد کاملاً حذف کنند. گزینه‌های اولیه درمانی، داروهایی هستند که بیداری در روز را حفظ کرده و خواب شبانه را تسهیل می‌کنند.

شواهدی نشان می‌دهد که داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند کلومیپرامین، ایمی‌پرامین و دزیپرامین، و همچنین مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، برای درمان کاتاپلکسی و سایر علائم نارکولپسی مفید هستند.

این داروها همچنین در کاهش خواب‌آلودگی شدید روزانه و حملات کاتاپلکتیک مؤثرند. اگر حملات کاتاپلکتیک بسیار نادر باشند، مداخله درمانی معمولاً ضروری نیست. اما برای افراد با حملات مکرر، درمان دارویی الزامی است. این درمان‌ها تعاملات اجتماعی، ایمنی و کیفیت کلی زندگی را به طور قابل‌توجهی بهبود می‌بخشند.

عوارض کاتاپلکسی

یکی از رایج‌ترین عوارض حملات کاتاپلکتیک، آسیب جسمی است. اگر این حملات در حین رانندگی، آشپزی یا کار با ماشین‌آلات رخ دهد، می‌تواند به فرد یا دیگران آسیب بزند. این بیماری همچنین می‌تواند روابط و زندگی روزمره را مختل کند. از آنجا که بسیاری از حملات توسط احساسات شدید مانند خشم و شادی ایجاد می‌شوند، افراد مبتلا ممکن است از تعاملات عاطفی دوری کنند یا از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب ورزند.

کاتاپلکسی چگونه با نارکولپسی مرتبط است؟

نارکولپسی یک اختلال خواب است که با خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، فلج خواب، توهمات، و در برخی موارد، کاتاپلکسی مشخص می‌شود. دو نوع عمده نارکولپسی وجود دارد: نوع ۱ و نوع ۲. افرادی که با نارکولپسی نوع ۱ تشخیص داده می‌شوند اغلب حملات کاتاپلکسی را تجربه می‌کنند، در حالی که افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۲ این کار را نمی‌کنند.

برای افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۱، حملات کاتاپلکسی معمولاً پس از شروع خواب‌آلودگی بیش از حد آغاز می‌شوند. مجلات آکسفورد آکادمیک OUP مجلات با بالاترین کیفیت را منتشر می‌کند و این پژوهش را به گسترده‌ترین مخاطب ممکن می‌رساند. در حالی که هر دو نوع ۱ و نوع ۲ نارکولپسی نام «نارکولپسی» را دارند، علت نارکولپسی نوع ۱ به خوبی درک شده است (از دست رفتن یک انتقال‌دهنده عصبی، اورکسین، که همچنین هیپوکرتین نامیده می‌شود)، در حالی که علت نارکولپسی نوع ۲ به خوبی درک نشده است.

چه چیزی باعث کاتاپلکسی می‌شود؟

در حالی که علت کاتاپلکسی هنوز در حال بررسی است، اکثر افراد مبتلا به کاتاپلکسی از دست رفتن سلول‌های خاصی از مغز را نشان می‌دهند که هورمون اورکسین را تولید می‌کنند. اورکسین نقش مهمی در حفظ ثبات خواب-بیداری ایفا می‌کند. بسیاری از آنچه در مورد رابطه بین اورکسین و کاتاپلکسی می‌دانیم از پژوهش‌های نارکولپسی نوع ۱ می‌آید. این پژوهش‌ها پیشنهاد می‌کنند که چندین عامل ممکن است به از دست رفتن اورکسین در افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۱ کمک کنند.

🧠اختلالات خودایمنی: از دست رفتن سلول‌هایی که اورکسین تولید می‌کنند ممکن است با اختلال در سیستم ایمنی مرتبط باشد. در اختلالات خودایمنی، بدن به اشتباه به بافت سالم خود حمله می‌کند. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نارکولپسی نوع ۱ ممکن است توسط سیستم ایمنی ایجاد شود که پس از مواجهه با ویروسی با پروتئین‌های سطحی مشابه، به سلول‌هایی که اورکسین تولید می‌کنند حمله می‌کند.

🧠سابقه خانوادگی: در حالی که پیوندهای ژنتیکی بالقوه به طور کامل درک نشده‌اند، حدود ۱۰٪ از افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۱ یک خویشاوند نزدیک با علائم مشابه دارند. بیش از ۸۵٪ از بیماران نارکولپسی با کاتاپلکسی آلیلوم انسانی لکوسیت آنتی‌ژن (HLA) یکسانی را به اشتراک می‌گذارند، HLA DQB1*0602. در مقایسه، این آلیلوم در ۱۲٪ تا ۳۸٪ از جمعیت عمومی یافت می‌شود.

🧠آسیب مغزی: برخی افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۱ سلول‌های حاوی اورکسین مغز را به دلیل آسیب‌های مغزی، تومورها، و سایر بیماری‌های اکتسابی از دست می‌دهند.

🧠بیماری نیمن-پیک نوع C (NPC) : یک اختلال ژنتیکی نادر است که با ناتوانی بدن در حمل لیپیدهایی مانند کلسترول در داخل سلول‌ها مشخص می‌شود، که منجر به تجمع مواد چرب در بافت‌های بدن می‌شود. افراد تشخیص داده‌شده با NPC ممکن است طیف وسیعی از علائم عصبی .

🧠سندرم پرادر-ویلی: سندرم پرادر-ویلی یک وضعیت ژنتیکی است که در کودکی آغاز می‌شود، منجر به چالش‌های تغذیه اولیه، تأخیر در رشد و توسعه، و اشتهای سیری‌ناپذیر می‌شود. در این وضعیت، هم هیجان و هم غذا ممکن است کاتاپلکسی را ایجاد کنند .

🧠سندرم آنجلمن: این اختلال ژنتیکی بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد، منجر به ناتوانی فکری، اختلال گفتار، و مشکلات حرکتی و تعادل می‌شود. کاتاپلکسی در بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال گزارش شده است.

در موارد نادر، کاتاپلکسی همچنین می‌تواند یک عارضه جانبی داروها باشد. سوورکسانت، یک داروی بی‌خوابی که اورکسین را مسدود می‌کند، می‌تواند در موارد نادر کاتاپلکسی ایجاد کند. دو داروی جدیدتر در این کلاس، لمبورکسانت و داری‌دورکسانت، ممکن است همان خطر را داشته باشند. خوشبختانه، کاتاپلکسی معمولاً پس از اینکه بیماران مصرف این داروها را متوقف می‌کنند، ناپدید می‌شود.

نکات مهم درباره بیماری کاتاپلکسی

هنگام وقوع حمله کاتاپلکسی، فرد کاملاً بیدار و هوشیار است، اما عضلاتش به طور موقت فلج می‌شوند.
کاتاپلکسی به طور برابر در هر دو جنسیت زن و مرد ممکن است رخ دهد.

این بیماری توسط خستگی و احساسات و عواطف شدید تشدید می‌شود.
این بیماری در افراد مبتلا به افسردگی، پس از قطع داروهای ضدافسردگی نیز مشاهده شده و با نارکولپسی مرتبط است.

یک داروی تأییدشده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به نام «سدیم اکسی‌بات» وجود دارد که برای درمان کاتاپلکسی تجویز می‌شود.

خنده شدید و به طور کلی احساسات قوی خوشایند مانند لذت و هیجان، یا غافلگیری، از شایع‌ترین محرک‌های این بیماری نادر هستند.

گاهی کاتاپلکسی در شرایط پزشکی حاد مانند سکته مغزی، ام‌اس، آسیب به سر یا آنسفالیت نیز دیده می‌شود.

مدت زمان این حملات کوتاه است و معمولاً از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. به طور کلی، کمتر از ۲ دقیقه است. پس از گذشت این زمان، عضلات به تدریج آرام شده و به حالت عادی بازمی‌گردند.

کلام آخر

کاتاپلکسی یک اختلال مزمن خواب است که با خواب‌آلودگی شدید و گاهی طاقت‌فرسای روزانه و حملات خواب همراه است. افراد مبتلا به سختی می‌توانند مدت طولانی بیدار بمانند؛ به همین دلیل، این بیماری اختلالاتی در زندگی شخصی و روزمره‌شان ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه این بیماری درمان خاص و قطعی ندارد، بهترین راه پیشگیری، کنترل و مدیریت آن از طریق اصلاح سبک زندگی است. همچنین، افراد مبتلا به نوع شدید این بیماری باید در اسرع وقت به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند.