تروما یا روان زخم چطور التیام می‌یابند
تروما به آسیب‌های روانی ناشی از تجربه‌های استرس‌زا یا دردناک گفته می‌شود که می‌تواند اثرات بلندمدت بر سلامت روان فرد داشته باشد. این تجربه‌ها ممکن است شامل حوادثی مانند تصادفات، از دست دادن عزیزان، یا سوءاستفاده باشند و فرد را در مواجهه با اضطراب، افسردگی یا اختلالات رفتاری قرار دهند.
تروما یا روان زخم چطور التیام می‌یابند
واژه تروما «trauma» به معنای واقعی کلمه به زخم، شوک یا آسیب اشاره دارد. ترومای روانی تجربه‌ای از پریشانی عاطفی است که در نتیجه رویدادی ایجاد می‌شود که توانایی فرد برای پردازش عاطفی آن را تحت فشار قرار می‌دهد. رویداد محرک ممکن است یک اتفاق یک‌باره یا مجموعه‌ای از اتفاقات باشد که به‌عنوان تهدیدی جدی یا خطرناک برای خود یا عزیزان تلقی می‌شود.
افراد تجربیات را به شکل‌های متفاوتی پردازش می‌کنند و همه به یک رویداد واکنش یکسانی نشان نمی‌دهند؛ آنچه برای یک نفر تروما محسوب می‌شود، ممکن است برای دیگری باعث پریشانی نشود. تجربیات آسیب‌زا حس امنیت فرد در جهان را تضعیف می‌کنند و این احساس را به وجود می‌آورند که فاجعه ممکن است هر لحظه رخ دهد. از دست دادن والدین در کودکی، تصادفات رانندگی، خشونت جسمی، تجاوز جنسی، تجربیات جنگ نظامی، زلزله، یا از دست دادن غیرمنتظره یکی از عزیزان هرگونه اختلال ناگهانی و خشن رویدادهایی هستند که می‌توانند به تروما منجر شوند.
افراد معمولاً این تجربه را بارها و بارها در ذهن خود بازسازی می‌کنند و مدام به آنچه اتفاق افتاده فکر می‌کنند. این تجربه به تغییراتی در عملکرد مغز منجر می‌شود که با حساسیت بیش‌ازحد به تهدیدات مشخص می‌شود. کودکان و همچنین بزرگسالان در برابر تروما آسیب‌پذیر هستند. شوک، ترس، خشم، غم، مشکل در تمرکز و حس درماندگی از ویژگی‌های رایج واکنش فوری به تروما هستند.
حرف‌هایی هست که باید شنیده شن، روانشناس مورد اعتمادتو تو کلینیک آنلاین روان هاب پیداش کن و وقت مشاورتو رزرو کن!
کودکان ممکن است ناگهان مشکلات رفتاری نشان دهند و رفتارهای وابستگی بروز دهند. بااین‌حال، اثرات تروما معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد و اکثریت قریب به اتفاق افراد از تروما بهبود می‌یابند. مهارت‌های مقابله فعال و حمایت اجتماعی قوی در کاهش علائم و جلوگیری از اثرات بلندمدت تروما بر سلامت روان نقش مهمی دارند. تخمین زده می‌شود که تنها ۳ تا ۱۰ درصد از افرادی که یک تجربه آسیب‌زا را پشت سر می‌گذارند، دچار مشکلات پایدار سلامت روان، معروف به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، می‌شوند.
تروما یا روان زخم چیست؟
تروما یا آسیب روانی، پاسخی به رویدادی است که فرد آن را بسیار استرس‌زا می‌یابد، مانند تجربه حضور در منطقه جنگی، بلای طبیعی یا یک حادثه. تروما می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم جسمی و عاطفی را ایجاد کند. هر فردی که یک رویداد استرس‌زا را تجربه می‌کند، لزوماً دچار تروما نمی‌شود.
همچنین انواع مختلفی از تروما وجود دارد. برخی افراد علائمی را تجربه می‌کنند که پس از چند هفته برطرف می‌شود، در حالی که دیگران ممکن است اثرات بلندمدتی را تجربه کنند. با درمان، افراد می‌توانند ریشه تروما را شناسایی کرده و راه‌های سازنده‌ای برای مدیریت علائم خود پیدا کنند.
انواع تروما که باید بشناسیم
به گفته انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، تروما “پاسخ عاطفی به یک رویداد وحشتناک” مانند یک حادثه، تجاوز جنسی یا بلای طبیعی است. افراد ممکن است در واکنش به هر رویدادی که از نظر جسمی یا عاطفی تهدیدآمیز یا آسیب‌زا می‌یابند، دچار تروما شوند. تروما می‌تواند بلافاصله پس از رویداد و در بلندمدت طیف وسیعی از احساسات را ایجاد کند.
افراد ممکن است احساس غرق شدن، درماندگی یا شوک کنند و در پردازش تجربیات خود دچار مشکل شوند. تروما همچنین می‌تواند علائم جسمی ایجاد کند. علائمی که ادامه پیدا کنند و شدت آنها کاهش نیابد، ممکن است نشان‌دهنده تبدیل شدن تروما به یک اختلال روانی به نام اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) باشد.
📌ترومای حاد: این نوع تروما از یک رویداد استرس‌زا یا خطرناک منفرد ناشی می‌شود.
📌ترومای مزمن: این نوع تروما از قرار گرفتن مکرر و طولانی‌مدت در معرض رویدادهای بسیار استرس‌زا ناشی می‌شود. مثال‌هایی از این نوع شامل آزار کودکان، قلدری یا خشونت خانگی است.
📌ترومای پیچیده: این نوع تروما از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب‌زا ناشی می‌شود.
📌ترومای بین‌نسلی: نوعی تروما است که از یک نسل به نسل دیگر منتقل می‌شود. این نوع تروما می‌تواند از طریق داستان‌ها، خاطرات، باورها یا حتی عوامل ژنتیکی به نسل‌های بعدی انتقال یابد و بر سلامت روان نسل‌های جوان‌تر و کوچک‌تر تأثیر بگذارد.
📌ترومای جسمانی: ترومای جسمانی به آسیب یا ضربه‌ای به بدن اشاره دارد که ممکن است در نتیجه عوامل مختلفی مانند تصادف، سقوط، جراحت یا خشونت ایجاد شود. این نوع تروما می‌تواند به آسیب‌های گوناگونی از جمله شکستگی استخوان، خونریزی یا آسیب‌های مغزی منجر شود.
📌ترومای چندگانه: زمانی رخ می‌دهد که فرد به‌طور همزمان دچار دو یا چند آسیب تروماتیک شود. این نوع تروما اغلب در اثر حوادثی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا انفجار به وجود می‌آید. ترومای چندگانه می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نیازمند مراقبت‌های پزشکی فوری است.
📌ترومای مزمن: نوعی تروما است که در طول زمان رخ می‌دهد و می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت روان و جسم افراد داشته باشد. تفاوت ترومای مزمن با دیگر انواع تروما در این است که به‌صورت مداوم و در طول زمان ایجاد می‌شود، مانند واکنش به قلدری یا خشونت خانگی، در حالی که سایر انواع تروما معمولاً به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهند.
📌ترومای ثانویه یا ترومای غیرمستقیم: نوع دیگری است که ممکن است رخ دهد. در این مورد، فرد به دلیل تماس نزدیک با کسی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کرده است، علائم تروما را بروز می‌دهد. اعضای خانواده، متخصصان سلامت روان و دیگرانی که از فردی که رویداد آسیب‌زایی را تجربه کرده مراقبت می‌کنند، ممکن است در معرض خطر ترومای غیرمستقیم باشند. علائم این نوع تروما ممکن است مشابه علائم PTSD باشد.
علائم تروما یا روان زخم
علائم تروما می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. عوامل متعددی تعیین می‌کنند که یک رویداد آسیب‌زا چگونه بر فرد تأثیر می‌گذارد، از جمله:
⭕ویژگی‌های شخصیتی فرد
⭕تجربه قبلی از رویدادهای آسیب‌زا
⭕داشتن سیستم حمایتی قوی
⭕نوع و ویژگی‌های رویداد یا رویدادهای آسیب‌زا
پاسخ‌های عاطفی و روانی تروما
⭕انکار
⭕خشم
⭕ترس
⭕غم
⭕شرم
⭕سردرگمی
⭕اضطراب
⭕افسردگی
⭕بی‌حسی عاطفی
⭕احساس گناه
⭕ناامیدی
⭕تحریک‌پذیری
⭕مشکل در تمرکز
آنها ممکن است دچار طغیان‌های عاطفی شوند، در تنظیم احساسات خود مشکل داشته باشند یا از دیگران کناره‌گیری کنند. همچنین ممکن است دچار فلش‌بک شوند، به‌طوری که رویداد آسیب‌زا را در ذهن خود بازسازی کنند، یا دچار کابوس شوند.
پاسخ‌های جسمی دربرابر تروما
تروما علاوه بر واکنش عاطفی، می‌تواند علائم جسمی مانند موارد زیر را ایجاد کند:
⭕سردرد
⭕علائم گوارشی
⭕خستگی
⭕تپش قلب
⭕تعریق
⭕حالت پرش و عصبی بودن
گاهی اوقات، فرد دچار بیش‌فعالی (هایپرآرازول) می‌شود که حالتی از هوشیاری مداوم است. این وضعیت ممکن است خوابیدن را برای فرد دشوار کند. افراد ممکن است به مشکلات سلامت روان دیگری مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات سوءمصرف مواد دچار شوند.
علل احتمالی تروما و تجارب آسیب‌زا
بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۷، حدود ۷۰ درصد از مردم جهان ممکن است در مقطعی از زندگی خود یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کنند. سازمان خیریه Mind در بریتانیا علل احتمالی تروما را به شرح زیر فهرست کرده است:
🧠قلدری
🧠آزار و اذیت
🧠آزار جسمی، روانی یا جنسی
🧠تجاوز جنسی
🧠تصادفات رانندگی
🧠زایمان
🧠بیماری‌های تهدیدکننده حیات
🧠از دست دادن ناگهانی یکی از عزیزان
🧠حمله
🧠آدم‌ربایی
🧠اقدامات تروریستی
🧠بلایای طبیعی
🧠جنگ
یک رویداد آسیب‌زا ممکن است منفرد باشد یا فرد ممکن است رویدادهای آسیب‌زای مکرر و مداوم را تجربه کند. همچنین فرد می‌تواند پس از مشاهده یک رویداد آسیب‌زا که برای شخص دیگری رخ داده است، دچار تروما شود.
یه سری چیزا درباره خودت هست که حتی خودتم نمی‌دونی این تست رایگان شخصیت کتل می‌تونه آشکارش کنه!
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
PTSD زمانی ایجاد می‌شود که علائم تروما برای حداقل یک ماه ادامه پیدا کند یا شدت یابد. PTSD ناراحت‌کننده است و می‌تواند در زندگی روزمره و روابط فرد اختلال ایجاد کند. علائم شامل اضطراب شدید، فلش‌بک و خاطرات مداوم از رویداد است.
افراد همچنین رفتارهای اجتنابی نشان می‌دهند، مانند تلاش برای فکر نکردن به رویداد آسیب‌زا، اجتناب از مکانی که رویداد در آن رخ داده و اجتناب از محرک‌های آن. PTSD ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد، اگرچه درمان می‌تواند به افراد کمک کند علائم خود را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
🔶تجربه ترومای قبلی
🔶درد یا آسیب جسمی
🔶کمبود حمایت پس از تروما
🔶استرس‌های همزمان دیگر، مانند مشکلات مالی
🔶اضطراب یا افسردگی قبلی
اکثر افرادی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه می‌کنند، دچار PTSD نمی‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که شیوع مادام‌العمر PTSD بین ۶.۱ تا ۹.۲ درصد است.
ترومای دوران کودکی
بر اساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، استرس سمی و طولانی‌مدت ناشی از رویدادهای آسیب‌زای کودکی ممکن است بر موارد زیر تأثیر منفی بگذارد:
🔷رشد مغز
🔷سیستم‌های پاسخ به استرس
🔷سیستم ایمنی
🔷تصمیم‌گیری و یادگیری
در نتیجه، تروما، به‌ویژه ترومای مداوم، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر رشد عاطفی، سلامت روان، سلامت جسمی و رفتار کودک در بلندمدت تأثیر بگذارد.
درمان‌ها برای روان زخم
چندین درمان می‌توانند به افرادی که تروما یا PTSD را تجربه می‌کنند کمک کنند تا با علائم خود کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. پزشکان درمانی را انتخاب می‌کنند که به بهترین شکل با شرایط فرد سازگار باشد. داروها ممکن است به فرد کمک کنند تا علائمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب را مدیریت کند.
یک دنیای جدید از اطلاعات منتظرته! برای کشف بیشتر، روی لینک وبینار آموزشی زندگی پس از آسیب کلیک کن.
پزشکان ممکن است مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs) مانند سرترالین (زولوفت) یا پاروکستین (پاکسیل) را پیشنهاد کنند. درمان روان‌درمانی یک روش ترجیحی برای تروما است. افراد می‌توانند با یک درمانگر که تجربه کار با تروما را دارد همکاری کنند. انواع مفید درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درمان پردازش شناختی (CPT) Cognitive processing therapy
CPT نوعی درمان شناختی-رفتاری خاص است که شامل ۱۲ تا ۱۶ جلسه یک‌ساعته است.
حساسیت‌زدایی و بازپردازش با حرکات چشم (EMDR)
در طول EMDR، افراد به‌طور مختصر تجربیات آسیب‌زای خاص را بازسازی می‌کنند، در حالی که درمانگر از تحریک دوطرفه استفاده می‌کند که ممکن است شامل حرکات چشم، ضربه زدن یا محرک‌های دیگر باشد.
درمان بیان نوشتاری
در این نوع درمان مواجهه‌ای، فرد درباره رویداد آسیب‌زا می‌نویسد و به افکار و احساساتی که در زمان وقوع رویداد داشته توجه دقیق می‌کند.
درمان تسریع‌شده (ART)
ART یک درمان نوظهور است که در کاهش قابل‌توجه علائم PTSD در کهنه‌سربازان مؤثر بوده است.
درمان‌های جسمانی
برخی درمانگران ممکن است از تکنیک‌های جسمانی (مبتنی بر بدن) برای کمک به ذهن و بدن در پردازش تروما استفاده کنند. یک نمونه، تجربه جسمانی است که در آن درمانگر به فرد کمک می‌کند تا خاطرات آسیب‌زا را در فضایی امن بازسازی کند. نویسندگان یک مرور در سال ۲۰۲۱ پیشنهاد می‌کنند که درمان‌های جسمانی مزایای امیدوارکننده‌ای برای استرس آسیب‌زا نشان می‌دهند، اما نتیجه‌گیری می‌کنند که تحقیقات هنوز در مراحل اولیه است.
خودمراقبتی پس از تروما
انجام خودمراقبتی می‌تواند به افراد کمک کند تا با علائم عاطفی، روانی و جسمی تروما کنار بیایند. نمونه‌هایی از خودمراقبتی برای تروما شامل موارد زیر است:
✳️ورزش: یک مرور در سال ۲۰۱۹ پیشنهاد می‌کند که ورزش هوازی ممکن است درمانی مؤثر برای افراد مبتلا به PTSD باشد.
✳️ذهن‌آگاهی: یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که استراتژی‌های ذهن‌آگاهی ممکن است به کاهش اثرات منفی ترومای تجمعی در کهنه‌سربازان آمریکایی کمک کند.
✳️ارتباط اجتماعی: وزارت امور کهنه‌سربازان آمریکا پیشنهاد می‌کند که حمایت اجتماعی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای محافظت در برابر PTSD است.
✳️خواب: تجربیات آسیب‌زا ممکن است به مشکلات خواب منجر شوند. اکثر بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شب نیاز دارند، بنابراین فرد ممکن است از صحبت با پزشک درباره بهبود خواب خود بهره‌مند شود.
چه زمانی باید کمک گرفت
افرادی که علائم مداوم یا شدید تروما را تجربه می‌کنند، باید از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرند. به‌ویژه اگر علائم تروما در عملکرد روزانه یا روابط فرد با دیگران اختلال ایجاد کند، دریافت کمک بسیار مهم است.
حتی افرادی که علائم خفیفی دارند، پس از صحبت با کسی می‌توانند احساس بهتری داشته باشند.
اگر برای شخص دیگری تماس می‌گیرید، تا رسیدن کمک کنار او بمانید. اگر امکانش باشد، می‌توانید به‌طور ایمن سلاح‌ها یا موادی که ممکن است باعث آسیب شوند را بردارید. اگر در یک خانوار نیستید، تا رسیدن کمک با او در تماس تلفنی بمانید.
کلام آخر
بسیاری از افراد در مقطعی از زندگی خود یک رویداد آسیب‌زا را تجربه می‌کنند. برخی ممکن است علائم شوک و ناراحتی را تجربه کنند و اکثر آنها در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند. برخی افراد ممکن است اثرات تروماتیک بلندمدتی مانند PTSD را تجربه کنند.
درمان و خودمراقبتی می‌تواند به افراد کمک کند تا علائم ترومای مداوم را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. فردی که علائم تروما را بروز می‌دهد، باید با پزشک صحبت کند. پزشک می‌تواند درمان‌ها و استراتژی‌هایی را برای مدیریت علائم فرد پیشنهاد کند.
