کاتاتونیا و اسرار نهفته در مرز روان و جسم
کاتاتونیا یک حالت اختلالی است که فرد دچار بیحرکتی، سکوت یا حرکات غیرعادی میشود و معمولاً با بیماریهای روانی همراه است.

کاتاتونیا و اسرار نهفته در مرز روان و جسم
کاتاتونیا یک اختلال است که آگاهی فرد از دنیای اطرافش را مختل میکند. افراد مبتلا به این وضعیت گاهی اوقات واکنش بسیار کمی به محیط اطراف خود نشان میدهند یا اصلاً واکنشی ندارند، یا ممکن است به شیوههایی رفتار کنند که غیرمعمول، غیرمنتظره یا ناایمن برای خودشان یا دیگران باشد. این اختلال میتواند عوارض تهدیدکننده حیات داشته باشد، اما با دارو یا تکنیکهای دیگر بهخوبی قابل درمان است.
کاتاتونیا چیست؟
کاتاتونیا اختلالی است که عملکرد مغز را مختل میکند و بر نحوه پردازش و واکنش فرد به دنیای اطرافش تأثیر میگذارد. افراد مبتلا به کاتاتونیا اغلب به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان نمیدهند یا به شیوههایی واکنش میدهند که غیرعادی به نظر میرسد. اختلال در ارتباطات، حرکات غیرمعمول یا فقدان حرکت، و ناهنجاریهای رفتاری از برجستهترین ویژگیهای این وضعیت هستند.
محققان از زمان نامگذاری و توصیف کاتاتونیا توسط روانپزشک آلمانی کارل کالبام در سال 1874، این اختلال را مورد مطالعه قرار دادهاند، اما این وضعیت همچنان به شدت تشخیص داده نمیشود. بخشی از این مشکل به این دلیل است که تا دهههای اخیر، کاتاتونیا به اشتباه تنها در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دیده میشد. چالشهای بیشتر در تشخیص شامل اختلاف نظر در روانپزشکی درباره تعداد و نوع معیارهای لازم برای تشخیص کاتاتونیا است. علاوه بر این، برخی علائم کاتاتونیا مانند بیقراری و سکوت (موتسیم) با سایر بیماریها همپوشانی دارند.
روی لینک تست رایگان شخصیت کتل کلیک کن و خودتو بشناس!
کاتاتونیا چه کسانی را تحت تأثیر قرار میدهد؟
کاتاتونیا بر اساس نژاد، جنسیت یا سایر عوامل، گروه خاصی را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار نمیدهد. این اختلال بیشتر در شرایط زیر شایع است:
- اختلالات روانپزشکی که به طور خاص بر سلامت روان تأثیر میگذارند.
- اختلالات نورولوژیکی که به طور خاص بر عملکرد مغز اثر میگذارند.
- بیماریهای پزشکی که بر عملکرد یک یا چند سیستم بدن تأثیر میگذارند.
کاتاتونیا چقدر شایع است؟
بر اساس تحقیقات موجود، کاتاتونیا در 0.5 تا 2.1 درصد از افرادی که تحت مراقبتهای روانپزشکی هستند رخ میدهد. این میزان در افرادی که نیاز به بستری شدن برای درمان سلامت روان دارند، به حدود 10 درصد افزایش مییابد.
این وضعیت چگونه بر بدن اثر میگذارد؟
کاتاتونیا عملکرد بخشهای خاصی از مغز را مختل میکند و باعث میشود فرد وارد یک “حالت کاتاتونیک” شود. نواحی مغزی که تحت تأثیر قرار میگیرند، آنهایی هستند که کنترل یا مدیریت موارد زیر را بر عهده دارند:
- حرکت
- حواس (بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی)
- حافظه
- تواناییهای تفکر و تمرکز (عملکردهای شناختی)
- انگیزه
- احساسات
- قضاوت و خودکنترلی (عملکردهای اجرایی)
از آنجا که کاتاتونیا میتواند نواحی مختلف مغز را مختل کند، علائم متعددی دارد. این یکی از دلایلی است که این اختلال میتواند با شرایط متعددی همراه باشد و تشخیص آن برای متخصصان چالشبرانگیز است.
حرفهایی هست که باید شنیده شن، روانشناس مورد اعتمادتو تو کلینیک آنلاین روان هاب پیداش کن و وقت مشاورتو رزرو کن!
علائم کاتاتونیا چیست؟
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) انجمن روانپزشکی آمریکا، 12 علامت رسمی برای کاتاتونیا وجود دارد که عبارتند از:
⭕بیقراری (Agitation): فرد عصبانی یا تحریکپذیر به نظر میرسد. این فقط در صورتی علامت کاتاتونیا محسوب میشود که بدون دلیل مشخصی در محیط اطراف رخ دهد.
⭕Catalepsy(کاتالپسی): فرد در حالتی که توسط شخص دیگری قرار داده شده، باقی میماند (میتوان او را حرکت داد تا در حالت جدیدی قرار گیرد).
⭕Echolalia(اکولالیا): فرد صداهایی که شخص دیگری تولید میکند را تکرار میکند.
⭕Echopraxia(اکوپراکسیا): فرد حرکات شخص دیگری را تقلید یا منعکس میکند.
⭕Grimacing (چهره درهمکشیدن): حفظ یک حالت چهره ثابت، معمولاً با عضلات صورت سفت یا متشنج. گاهی اوقات ممکن است به شکل لبخند زدن در موقعیتهای نامناسب ظاهر شود.
⭕Mannerism(مانریسم): انجام حرکاتی که ممکن است طبیعی باشند اما به شکلی غیرمعمول یا اغراقآمیز انجام میشوند.
⭕Mutism (سکوت): فرد بسیار کم یا کاملاً ساکت است (این فقط در صورتی علامت محسوب میشود که بیماری دیگری مانند آفازی برای توضیح عدم تکلم وجود نداشته باشد).
⭕Negativism(نگاتیویسم): فرد به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان نمیدهد یا به طور فعال و بدون دلیل منطقی در برابر آنها مقاومت میکند.
⭕Posturing (حالتگیری): حفظ حالتی خاص که برای افراد غیرکاتاتونیک اغلب ناراحتکننده است. برخلاف کاتالپسی، این حالت توسط شخص دیگری ایجاد نمیشود.
⭕Stereotypy(استریوتایپی): حرکات تکراری بدون هدف مشخص، مانند بازی با انگشتان یا مالیدن بدن.
⭕Stupor (بیحسی): فرد بیدار است اما به اتفاقات اطراف خود پاسخ نمیدهد. افراد مبتلا به کاتاتونیا اغلب به محرکهای دردناک مانند نیشگون گرفتن پاسخ نمیدهند.
⭕انعطافپذیری مومی(Waxy flexibility): فرد در برابر تلاش برای تغییر حالت بدنش مقاومت خفیف و یکنواختی نشان میدهد، سپس عضلاتش بهآرامی شل شده و اندامهایش مانند شمعی گرم خم میشوند.
سطوح فعالیت کاتاتونیا
گرچه بسیاری کاتاتونیا را بهعنوان اختلالی با حرکت بسیار کم یا بدون حرکت میشناسند، اما این همیشه درست نیست. کاتاتونیا همچنین میتواند شامل تغییرات ناگهانی و غیرقابل پیشبینی در رفتار، از جمله حرکت بیشازحد یا حتی مداوم باشد. سطوح فعالیت کاتاتونیا عبارتند از:
🔺هیجانزده/هیپرکینتیک: این نوع معمولاً شامل تغییرات رفتاری مانند قدم زدن، بیقراری، پرخاشگری و رفتارهای خشونتآمیز بدون محرک محیطی است. همچنین ممکن است شامل رفتار یا گفتار عجیب، تقلید حرکات یا گفتار دیگران یا حتی خودآزاری باشد.
🔺منزوی/هیپوکینتیک: این نوع کاتاتونیا اغلب همان چیزی است که افراد هنگام فکر کردن به این اختلال تصور میکنند. افراد مبتلا به این نوع بیدار هستند اما به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان نمیدهند، گویی از محیط اطراف خود آگاه نیستند.
معمولاً ساکت هستند و حالت چهرهای ندارند. ممکن است در حالتی غیرمعمول قرار گیرند و حتی در برابر تلاش برای حرکت دادنشان مقاومت کنند. اغلب غذا نمیخورند یا نمینوشند و ممکن است بیاختیاری ادرار داشته باشند.
🔺مختلط: این نوع ترکیبی از ویژگیهای هیپرکینتیک و هیپوکینتیک است. فرد مبتلا به کاتاتونیا ممکن است بهسرعت و بدون هشدار بین رفتارهای هیپرکینتیک و هیپوکینتیک جابهجا شود.
کاتاتونیا بدخیم
در برخی موارد، کاتاتونیا میتواند عوارض مرگباری داشته باشد. هنگامی که این اتفاق میافتد، به آن کاتاتونیا بدخیم گفته میشود. این وضعیت باعث دیساتونومی میشود، یعنی زمانی که سیستم عصبی خودکار شما به درستی کار نمیکند. سیستم عصبی خودکار مسئول کنترل فرآیندهای خودکار بدن است که نیازی به فکر کردن ندارند، مانند ضربان قلب، فشار خون و غیره.
❌دمای بدن خطرناک و تب (هیپرترمی)
❌ضربان قلب سریع (تاکیکاردی)
❌تعریق (دیافورزیس)
❌فشار خون ناپایدار
❌سیانوز (کاهش اکسیژن خون که باعث آبی شدن پوست، بهویژه در اطراف لبها و ناخنها میشود)
از آنجا که کاتاتونیا بدخیم نحوه مدیریت فرآیندهای خودکار بدن توسط مغز را مختل میکند، میتواند باعث مرگ شود. بنابراین، این مشکلی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
علل کاتاتونیا چیست؟
با وجود نزدیک به 150 سال مطالعه، متخصصان هنوز دقیقاً نمیدانند چرا کاتاتونیا رخ میدهد. با این حال، توضیحات احتمالی متعددی وجود دارد، از عدم تعادل شیمیایی در مغز گرفته تا علل ژنتیکی که از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند. بدون یک علت مشخص، متخصصان تنها میتوانند به شرایط دیگری که ممکن است با کاتاتونیا همراه باشند اشاره کنند.
✔️اختلال دوقطبی
✔️اسکیزوفرنی
✔️اختلال اسکیزوافکتیو
✔️افسردگی شدید
یک دنیای جدید از اطلاعات منتظرته! برای کشف بیشتر، روی لینک دوره آموزشی اسکیزوفرنی
کلیک کن.
شرایط نورولوژیکی و پزشکی همراه با کاتاتونیا
✅اختلال طیف اوتیسم
✅بیماریهای خودایمنی (مانند لوپوس یا مولتیپل اسکلروزیس)
✅بیماریهای تخریبکننده مغز (مانند زوال عقل و بیماری پارکینسون)
✅سندرم داون
✅شرایط مرتبط با دارو (شامل داروهای تجویزی و تفریحی)
✅انسفالیت، از جمله انسفالیت گیرنده ضد NMDA
✅عدم تعادل الکترولیتها
✅صرع
✅ناتوانی ذهنی
✅هیدروسفالی با فشار طبیعی
✅سکته مغزی
✅سندرم تورت
آیا کاتاتونیا مسری است و چگونه تشخیص داده میشود؟
کاتاتونیا مسری نیست و نمیتوانید آن را به دیگران منتقل کنید یا از دیگران بگیرید. پزشک شما کاتاتونیا را با استفاده از ترکیبی از روشها تشخیص میدهد. این معمولاً با معاینه نورولوژیکی آغاز میشود. در طول این معاینه، پزشک رفلکسها، واکنشها و نحوه پاسخ (یا عدم پاسخ) شما به دنیای اطراف را بررسی میکند.
سپس پزشک از یک ابزار ارزیابی استاندارد، معمولاً مقیاس رتبهبندی کاتاتونیا بوش-فرانسیس، برای ارزیابی حضور یا عدم حضور کاتاتونیا و شدت آن استفاده میکند. پس از شناسایی کاتاتونیا، پزشکان باید علت آن را مشخص کنند، زیرا کاتاتونیا همیشه با یک بیماری روانپزشکی یا پزشکی دیگر همراه است. از آنجا که کاتاتونیا میتواند با بیماریهای جدی یا حتی مرگبار همراه باشد، رد کردن شرایط زمینهای شدیدتر در اولویت است.
چه آزمایشهایی برای تشخیص این وضعیت انجام میشود؟
تشخیص کاتاتونیا و شناسایی بیماری زمینهای معمولاً شامل آزمایشهای آزمایشگاهی، تشخیصی و تصویربرداری است:
🔺آزمایشهای تصویربرداری: این شامل اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سایر آزمایشهای تصویربرداری میشود.
🔺آزمایشهای خون، ادرار و مایع مغزی-نخاعی (اسپینال تپ): این آزمایشها تغییرات شیمیایی در مایعات بدن، عفونتها و موارد دیگر را بررسی میکنند.
🔺آزمایش فعالیت مغزی: الکتروانسفالوگرام (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را تحلیل و ثبت میکند که میتواند تشنج یا صرع را رد کند.
کاتاتونیا چگونه درمان میشود و آیا درمانی دارد؟
درمان کاتاتونیا معمولاً به بیماری(های) همراه آن بستگی دارد. اگر با یک بیماری پزشکی یا نورولوژیکی رخ دهد، درمان آن بیماری – در صورت امکان – اغلب اثرات کاتاتونیا را معکوس میکند. سایر روشهای درمانی زمانی بهترین شانس موفقیت را دارند که کاتاتونیا همراه با بیماریهای سلامت روان رخ دهد.
چه داروها یا درمانهایی استفاده میشود؟
دو روش اصلی برای درمان کاتاتونیا وجود دارد: داروها و الکتروشوک درمانی. درمانهای دیگری مانند تحریک مغناطیسی مغز نیز ممکن است، اما نیاز به تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی آنها برای استفاده گسترده وجود دارد.
داروها
بنزودیازپینها داروی اصلی برای درمان کاتاتونیا هستند زیرا ایمن و بسیار مؤثرند. بین 60 تا 90 درصد افراد مبتلا به کاتاتونیا با درمان بنزودیازپینها بهبود مییابند. لورازپام داروی انتخابی است، اما داروهای دیگری مانند کلونازپام، دیازپام و زولپیدم نیز مؤثرند. پزشکان میتوانند این داروها را از طریق تزریق وریدی، تزریق عضلانی یا به صورت قرص، بسته به نوع دارو، تجویز کنند.
داروهای دیگر (مانند تثبیتکنندههای خلق یا داروهای ضد روانپریشی) نیز ممکن است کمک کنند اما معمولاً درمان اولیه نیستند. این داروها بیشتر برای درمان علائم دیگر پس از بهبود علائم اولیه کاتاتونیا مفیدند، بهویژه چون داروهای ضد روانپریشی میتوانند باعث تبدیل کاتاتونیا به کاتاتونیا بدخیم یا سندرم نورولپتیک بدخیم شوند.
الکتروشوک درمانی
الکتروشوک درمانی (ECT) درمانی است که شامل عبور جریان الکتریکی بسیار خفیف از ناحیهای از مغز برای ایجاد تشنج کوتاهمدت است. افرادی که تحت ECT قرار میگیرند، تحت بیهوشی عمومی هستند، به این معنی که در خواب عمیقی هستند و دردی از این درمان احساس نمیکنند.
ECT نیز بسیار مؤثر است و به تقریباً همه افرادی که کاتاتونیا دارند و آن را دریافت میکنند، کمک میکند. این درمان اصلی برای افرادی است که کاتاتونیا بدخیم دارند و اغلب در این موارد نجاتدهنده است. همچنین برای افرادی که کاتاتونیای آنها به داروها پاسخ نمیدهد، مفید است.
عوارض/عوارض جانبی درمان
عوارض و عوارض جانبی احتمالی درمانهای کاتاتونیا بسته به نوع درمان یا ترکیبی از درمانهایی که فرد دریافت میکند، متفاوت است. پزشک بهترین فرد برای توضیح عوارض جانبی یا عوارض احتمالی یا محتمل است.
چگونه از خودم مراقبت کنم یا علائم را مدیریت کنم؟
کاتاتونیا حتی برای پزشکان آموزشدیده و با تجربه تشخیص دشواری دارد. همچنین میتواند به دلیل بیماریهای تهدیدکننده حیات رخ دهد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. به همین دلایل، نباید سعی کنید آن را خودتان تشخیص دهید یا درمان کنید.
پس از درمان چقدر حال فرد بهتر میشود و بهبودی چقدر طول میکشد؟
در شرایطی مانند کاتاتونیا، هر مورد متفاوت است. پزشک شما بهترین منبع اطلاعات در مورد زمانبندی بهبودی است. این به این دلیل است که آنها میتوانند تمام عوامل مؤثر بر یک مورد خاص را در نظر بگیرند، از جمله بیماریهای مرتبط، سابقه پزشکی فرد و غیره. بنزودیازپینها معمولاً به سرعت اثر میکنند. وقتی به صورت وریدی تجویز شوند، بسیاری از افراد در عرض 10 تا 15 دقیقه بهبود مییابند. وقتی فرد بتواند داروها را به صورت قرص مصرف کند، ممکن است 20 تا 30 دقیقه طول بکشد تا داروها اثر کنند.
با این حال، یافتن دوز مناسب ممکن است زمان ببرد، بنابراین برخی افراد ممکن است به چند روز درمان نیاز داشته باشند تا کاتاتونیای آنها بهبود یابد. ECT نیز میتواند به سرعت مؤثر باشد. برخی افراد ممکن است در عرض چند دقیقه یا چند ساعت پس از درمان بهبود نشان دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به چندین درمان نیاز داشته باشند تا پاسخ دهند. اکثر افراد ECT را چند بار در هفته به مدت چند هفته دریافت میکنند، اما برخی ممکن است تا بهبود علائم به درمان روزانه نیاز داشته باشند.
اگر فردی این وضعیت را داشته باشد چه انتظاری میتوان داشت؟
اکثر افرادی که کاتاتونیا دارند، دستکم تا حدی از دنیای اطراف خود آگاه هستند. آنها به سادگی نمیتوانند به آنچه در اطرافشان رخ میدهد به طور معمول واکنش نشان دهند. همچنین شایع است که افراد مبتلا به کاتاتونیا برخی از اتفاقاتی که برایشان رخ داده را به خاطر بیاورند، حتی اگر به نظر میرسید که آگاه نیستند.
از آنجا که کاتاتونیا آگاهی فرد از دنیای اطراف را تحت تأثیر قرار میدهد، معمول است که افراد مبتلا به آن نمیتوانند برای خودشان صحبت کنند یا درباره مراقبتهای پزشکی خود تصمیم بگیرند. در این موارد، پزشکان معمولاً با یکی از اعضای خانواده یا عزیزان صحبت میکنند و از آنها میخواهند درباره مراقبتها تصمیم بگیرند.
کاتاتونیا چقدر طول میکشد؟
مدت زمان کاتاتونیا تا حدی به بیماریهای همراه آن و درمانهای دریافتشده بستگی دارد. درمان بهموقع مهم است زیرا هرچه کاتاتونیا طولانیتر شود، احتمال پاسخ به درمان کمتر میشود. پزشک شما بهترین فرد برای توضیح مدت زمان کاتاتونیا و انتظارات است.
چشمانداز این وضعیت چیست؟
کاتاتونیا به خودی خود معمولاً تهدیدکننده حیات نیست (به جز کاتاتونیا بدخیم که بدون درمان سریع مرگبار است). با این حال، خطر مرگ ناشی از بیماریهایی که به دلیل عدم تحرک زیاد رخ میدهند، مانند آمبولی ریه و ذاتالریه افزایش مییابد. کاتاتونیا همچنین زمانی که طولانیتر شود یا فرد بیش از یک بار به آن مبتلا شود، درمان سختتری دارد. خوشبختانه، بنزودیازپینها و ECT نرخ موفقیت بسیار بالایی برای این وضعیت دارند، به این معنی که بسیار قابل درمان است.
افراد مبتلا به اختلالات خلقی، مانند اختلال دوقطبی و افسردگی شدید، معمولاً بهتر از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به درمان پاسخ میدهند. با این حال، این میتواند متفاوت باشد و هیچ دو موردی شبیه هم نیستند. پزشک شما بهترین فرد برای توضیح چشمانداز این وضعیت است زیرا میتواند اطلاعات مرتبط و دقیق برای موقعیت شما ارائه دهد.
چگونه میتوانم خطر را کاهش دهم یا از آن پیشگیری کنم؟
کاتاتونیا به طور غیرقابل پیشبینی و به دلایلی رخ میدهد که متخصصان هنوز کاملاً درک نکردهاند، بنابراین پیشگیری از آن یا کاهش خطر ابتلا به آن ممکن نیست. اگر بیماری سلامت روان دارید که برای آن دارو تجویز شده است، خطر کاتاتونیا ممکن است در صورت قطع مصرف داروهایتان افزایش یابد.
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
افراد مبتلا به کاتاتونیای شدید نمیتوانند از خودشان مراقبت کنند و نیاز به مراقبت از متخصصان پزشکی آموزشدیده دارند. این به این دلیل است که کاتاتونیا خطر عوارضی را افزایش میدهد که وقتی فرد نمیتواند حرکت کند یا به دنیای اطراف خود واکنش نشان دهد، رخ میدهند.
این یعنی آنها نمیتوانند غذا بخورند یا بنوشند، که منجر به مشکلاتی مانند کمآبی و سوءتغذیه میشود. عدم تحرک همچنین میتواند منجر به ذاتالریه شود. آنها همچنین ممکن است دچار لختههای خونی شوند که خطر سکته مغزی یا آمبولی ریه را افزایش میدهد. همچنین در معرض خطر رفتارهایی هستند که ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب برسانند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم یا مراقبت بخواهم؟
افرادی که علائم کاتاتونیا را نشان میدهند باید در اسرع وقت به مراقبت پزشکی مراجعه کنند. این به این دلیل است که علائم این وضعیت همچنین با بیماریهای خطرناکی که اورژانسی هستند و نیاز به مراقبت فوری دارند، ممکن است رخ دهند. اگر یکی از عزیزان شما علائم کاتاتونیا را نشان میدهد، ممکن است لازم باشد او را به بیمارستان ببرید یا حتی با (شماره خدمات اورژانس محلیتان) تماس بگیرید.
سخن آخر
کاتاتونیا اختلالی است که میتواند عملکرد مغز فرد را مختل کند و بر نحوه واکنش او به دنیای اطرافش تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به کاتاتونیا گاهی اوقات به آنچه در اطرافشان رخ میدهد واکنش بسیار کمی نشان میدهند یا اصلاً واکنشی ندارند. دیگران ممکن است به شیوههایی رفتار کنند که غیرقابل پیشبینی یا خطرناک برای خودشان یا دیگران است. کاتاتونیا میتواند با شرایط مختلفی، از اختلالات سلامت روان گرفته تا بیماریهای پزشکی، رخ دهد.
معمولاً به طور حاد تهدیدکننده حیات نیست، اگرچه پتانسیل عوارض جدی و پیشرفت به کاتاتونیا بدخیم، که یک اورژانس تهدیدکننده حیات است، وجود دارد. افراد مبتلا به این اختلال اغلب نمیتوانند از خودشان مراقبت کنند، بنابراین نیاز به مراقبت پزشکی از پرسنل آموزشدیده دارند. خوشبختانه، کاتاتونیا بسیار قابل درمان است و اکثر افراد به دارو پاسخ میدهند. کسانی که به دارو پاسخ نمیدهند معمولاً به الکتروشوک درمانی پاسخ میدهند. با درمان بهموقع و مؤثر، اثرات کاتاتونیا اغلب قابل بازگشت هستند و فرصتی برای درمان یا بهبودی از بیماریهای زمینهای مرتبط با کاتاتونیا فراهم میکنند.